જો તમે ક્યારેય ટ્રેનમાં મુસાફરી કરી હોય, તો શું તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે આ ભારે લોખંડના વાહનને ચલાવવા માટે કેટલું ડીઝલની જરૂર પડશે? અને એકવાર તેની ટાંકી ભરાઈ જાય પછી તે કેટલી દૂર દોડી શકે છે? આ પ્રશ્ન જેટલો રસપ્રદ છે, તેનો જવાબ પણ એટલો જ આશ્ચર્યજનક છે! આવો, આ રસપ્રદ માહિતીને સરળ ભાષામાં સમજીએ.
ડીઝલ ટ્રેનની ટાંકી કેટલી મોટી હોય છે?
ડીઝલ એન્જિનવાળી ટ્રેનમાં ખૂબ મોટી ટાંકી લગાવવામાં આવે છે, જે 5000 થી 6000 લિટર ડીઝલ સ્ટોર કરી શકે છે. તે ટ્રક કે કારના ઇંધણ ટાંકી કરતા હજારો ગણું મોટું છે. આટલા બધા ડીઝલથી ટ્રેન સેંકડો કિલોમીટર સરળતાથી મુસાફરી કરી શકે છે.
જો તમે વિચારી રહ્યા છો કે ટાંકી આટલી મોટી કેમ છે? તો આનું કારણ એ છે કે ટ્રેનને લાંબું અંતર કાપવાનું હોય છે અને રસ્તામાં વારંવાર ઇંધણ ભરવાનો કોઈ વિકલ્પ નથી. તેથી, તેમાં એક જ સમયે હજારો લિટર ડીઝલ ભરવામાં આવે છે.
એક કિલોમીટરમાં કેટલા લિટર ડીઝલનો વપરાશ થાય છે?
હવે પ્રશ્ન એ છે કે એક કિલોમીટર દોડવા માટે ટ્રેન કેટલું ડીઝલ વાપરે છે? આનો જવાબ ટ્રેનના પ્રકાર અને તેના વજન પર આધાર રાખે છે.
પેસેન્જર ટ્રેન (૧૨ કોચ) – આ ટ્રેન ૧ કિલોમીટર મુસાફરી કરવા માટે આશરે ૬ લિટર ડીઝલ વાપરે છે.
એક્સપ્રેસ ટ્રેન (હાઈ સ્પીડ ટ્રેન)- તેમનું માઈલેજ થોડું સારું છે અને તેઓ 4.5 લિટર ડીઝલમાં 1 કિલોમીટર સુધી દોડી શકે છે.
ટાંકી ભરાઈ ગયા પછી તે કેટલું અંતર કાપી શકે છે?
જો આપણે 6000 લિટર ડીઝલની ટાંકીનો વિચાર કરીએ, તો ટ્રેન તેની સાથે કેટલી દૂર સુધી મુસાફરી કરી શકે છે, ચાલો જોઈએ –
પેસેન્જર ટ્રેન – 6000 લિટર ડીઝલમાં લગભગ 800 થી 1000 કિલોમીટર ચાલી શકે છે.
એક્સપ્રેસ ટ્રેન – 6000 લિટર ડીઝલમાં 1200 થી 1500 કિલોમીટરની મુસાફરી કરી શકે છે.
એટલે કે, જો ટ્રેન દિલ્હીથી મુંબઈ (૧૪૦૦ કિમી) સુધી મુસાફરી કરી રહી હોય, તો એક્સપ્રેસ ટ્રેન આખી મુસાફરી એક ભરેલી ટાંકીમાં પૂર્ણ કરી શકે છે, જ્યારે પેસેન્જર ટ્રેનને વચ્ચે ફરીથી ડીઝલ ભરવાની જરૂર પડી શકે છે.
વારંવાર રોકવાથી માઇલેજ પર અસર પડે છે
જો તમે જોયું હોય, તો પેસેન્જર ટ્રેનો વધુ સ્ટેશનો પર ઉભી રહે છે જ્યારે એક્સપ્રેસ ટ્રેનો ઓછા સ્ટેશનો પર ઉભી રહે છે. આની સીધી અસર ડીઝલના વપરાશ પર પડે છે –
પેસેન્જર ટ્રેનો- આ ટ્રેનો દરેક ટૂંકા અંતરે ઉભી રહે છે, વારંવાર રોકવામાં આવે છે અને ફરી શરૂ કરવામાં આવે છે ત્યારે ડીઝલનો વધુ વપરાશ થાય છે.
એક્સપ્રેસ ટ્રેનો – આ ઓછી સ્ટોપ લે છે, તેથી તેમનું માઇલેજ વધુ સારું છે.
આ જ કારણ છે કે લાંબા અંતરની ટ્રેનોમાં એક્સપ્રેસ ટ્રેનો વધુ કાર્યક્ષમ હોય છે કારણ કે તે ઓછા ડીઝલમાં વધુ અંતર કાપી શકે છે.
ડીઝલ કેવી રીતે ભરાય છે?
હવે તમે વિચારતા હશો કે આટલી મોટી ટ્રેનમાં ડીઝલ કેવી રીતે ભરાય છે? તો આનો જવાબ પણ રસપ્રદ છે! ટ્રેન માટે ખાસ ડીઝલ ટેન્ક બનાવવામાં આવે છે, જ્યાં ફાયર-સેફ ડીઝલ પંપની મદદથી ટ્રેનમાં ઇંધણ ભરવામાં આવે છે. આ એવું જ છે જેમ આપણે પેટ્રોલ પંપ પર આપણા વાહનોમાં ઇંધણ ભરીએ છીએ, ફક્ત તેનું કદ હજારો ગણું મોટું હોય છે.
