Samvidhan Hatya Divas : સત્તાના ગલિયારાઓમાં એક નવો મુદ્દો સામે આવ્યો છે. ગૃહમંત્રી અમિત શાહે 25 જૂનને બંધારણ હત્યા દિવસ તરીકે મનાવવાનો નિર્ણય કર્યો છે. ગૃહમંત્રીની આ જાહેરાત બાદ વિપક્ષ પણ જોરદાર જવાબ આપતો જોવા મળી રહ્યો છે. પરંતુ સવાલ એ છે કે માત્ર 25મી જૂન જ શા માટે? 25 જૂને શું થયું? ઈમરજન્સી દરમિયાન બંધારણ પર સવાલ શા માટે આવ્યો?
ગૃહમંત્રીની જાહેરાત બાદ ભારત વિશ્વનો પહેલો એવો દેશ બની ગયો છે જ્યાં 26મી નવેમ્બરે બંધારણ દિવસ ઉજવવામાં આવે છે અને હવે 25મી જૂને બંધારણ હત્યા દિવસની પણ ઉજવણી કરવામાં આવશે. યોગાનુયોગ, અભિનેત્રી કંગના રનૌતની મોસ્ટ અવેટેડ ફિલ્મ ઈમરજન્સી પણ આ વર્ષે સપ્ટેમ્બરમાં રિલીઝ થઈ રહી છે. ગયા મહિને ભાજપની સાંસદ બનેલી કંગનાની આ ફિલ્મ પણ ઈમરજન્સી પર આધારિત છે.
પહેલી અને છેલ્લી વખત ઈમરજન્સી લાદવામાં આવી હતી
તમને જણાવી દઈએ કે તત્કાલિન વડાપ્રધાન ઈન્દિરા ગાંધીએ 25 જૂન 1975થી 21 માર્ચ 1977 સુધી ઈમરજન્સી જાહેર કરી હતી. આ પહેલા બહુ ઓછા લોકો બંધારણમાં હાજર ઈમરજન્સી વિશે જાણતા હતા. ભારતીય બંધારણમાં ઈમરજન્સીની જોગવાઈ જર્મનીમાંથી લેવામાં આવી છે. બંધારણની કલમ 352-360માં ત્રણ પ્રકારની ઈમરજન્સીનો ઉલ્લેખ છે. આ યાદીમાં રાષ્ટ્રીય ઈમરજન્સી, બંધારણીય ઈમરજન્સી અને નાણાકીય ઈમરજન્સીના નામ સામેલ છે. દેશમાં 1975માં માત્ર એક જ વાર રાષ્ટ્રીય ઈમરજન્સી લાદવામાં આવી છે. તે જ સમયે, વિવિધ રાજ્યોમાં ઘણી વખત બંધારણીય કટોકટી લાદવામાં આવી છે. તેને રાષ્ટ્રપતિ શાસન પણ કહેવામાં આવે છે. જોકે દેશમાં ક્યારેય નાણાકીય કટોકટી આવી નથી.
‘મિની બંધારણ’
કટોકટી દરમિયાન બંધારણમાં ઘણા મોટા ફેરફારો કરવામાં આવ્યા હતા. આ સમયગાળા દરમિયાન 42મો બંધારણીય સુધારો અધિનિયમ લાગુ કરવામાં આવ્યો હતો. આ કાયદાને ‘મિની બંધારણ’ પણ કહેવામાં આવે છે. આ કાયદા હેઠળ બંધારણની પ્રસ્તાવનામાં ધર્મનિરપેક્ષ અને સમાજવાદી જેવા શબ્દો ઉમેરવામાં આવ્યા હતા. આ ઉપરાંત રાજ્યની નીતિના નિર્દેશક સિદ્ધાંતોમાં પણ ફેરફાર કરવામાં આવ્યા હતા. લોકસભા અને રાજ્યસભાના સભ્યોનો કાર્યકાળ 5 વર્ષથી વધારીને 6 વર્ષ કરવામાં આવ્યો. ઉપરાંત, બંધારણમાં નવી કલમ 51A મૂળભૂત ફરજો તરીકે ઉમેરવામાં આવી હતી.
21 મહિનાની કટોકટી
દેશમાં 25 જૂન 1975થી 21 માર્ચ 1977 સુધી 21 મહિનાની ઈમરજન્સી હતી. આ સમયગાળા દરમિયાન, મૂળભૂત અધિકારો સસ્પેન્ડ કરવામાં આવ્યા હતા. લોકોના મૂળભૂત અધિકારો છીનવી લેવાયા. મીડિયાની સ્વતંત્રતા અને મતદાનનો અધિકાર પણ રદ કરવામાં આવ્યો હતો. ઘણા વિપક્ષી નેતાઓ અને સરકાર વિરુદ્ધ બોલનારાઓને પણ જેલમાં ધકેલી દેવામાં આવ્યા હતા. આ યાદીમાં ઘણી પ્રખ્યાત હસ્તીઓના નામ સામેલ હતા.
