Budget 2024: કેન્દ્રીય બજેટમાં ગૃહ મંત્રાલયને રૂ. 2,19,643.31 કરોડ ફાળવવામાં આવ્યા છે. તેમાંથી 1,43,275.90 કરોડ રૂપિયા CRPF, BSF અને CISF જેવા અર્ધલશ્કરી દળોને આપવામાં આવશે. ગૃહ મંત્રાલયને વચગાળાના બજેટ 2024-25માં 2,02,868.70 કરોડ રૂપિયા ફાળવવામાં આવ્યા હતા.
સેન્ટ્રલ રિઝર્વ પોલીસ ફોર્સ (CRPF) જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં આતંકવાદીઓ, મધ્ય અને પૂર્વ ભારતમાં નક્સલવાદીઓ અને ઉત્તર-પૂર્વમાં આતંકવાદીઓ સામેની કાર્યવાહી માટે તૈનાત છે. બોર્ડર સિક્યુરિટી ફોર્સ (BSF) પાકિસ્તાન અને બાંગ્લાદેશ સાથેની ભારતની સરહદોની રક્ષા કરે છે.
સેન્ટ્રલ ઈન્ડસ્ટ્રીયલ સિક્યોરિટી ફોર્સ (CISF) પરમાણુ પ્લાન્ટ, એરપોર્ટ અને મેટ્રો નેટવર્ક જેવી મહત્વપૂર્ણ સંસ્થાઓનું રક્ષણ કરે છે, ઈન્ડો-તિબેટીયન બોર્ડર પોલીસ (ITBP) ચીન-ભારત સરહદની રક્ષા કરે છે, સશાસ્ત્ર સીમા બલ (SSB) ભારત-નેપાળની રક્ષા કરે છે. -ભૂતાન સરહદોની રક્ષા કરે છે, જ્યારે આસામ રાઈફલ્સ મ્યાનમાર સાથેની ભારતની સરહદની રક્ષા કરે છે.
જમ્મુ-કાશ્મીરને 42,277.74 કરોડ રૂપિયા મળ્યા છે
કેન્દ્રીય નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે જમ્મુ અને કાશ્મીરને 42,277.74 કરોડ રૂપિયા ફાળવ્યા છે. કલમ 370 નાબૂદ થયા પછી જમ્મુ અને કાશ્મીર એક કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ છે. બજેટમાં આંદામાન અને નિકોબાર ટાપુઓને રૂ. 5,985.82 કરોડ, ચંદીગઢને રૂ. 5,862.62 કરોડ, લદ્દાખને રૂ. 5,958 કરોડ, દાદરા અને નગર હવેલી અને દમણ અને દીવને રૂ. 2,648.97 કરોડ અને લક્ષદવેપને રૂ. 1,490.10 કરોડ આપવામાં આવ્યા છે.
બજેટમાં વસ્તી ગણતરી સંબંધિત કામો માટે રૂ. 1,309.46 કરોડ (2023-24માં રૂ. 578.29 કરોડ) અને નેશનલ ડિઝાસ્ટર રિસ્પોન્સ ફોર્સ (InocIB) બ્યુરોને રૂ. 1,606.95 કરોડ (રૂ. 1,666.38 કરોડ) ફાળવવામાં આવ્યા છે 3,823.83 કરોડ (2023-24માં રૂ. 1,666.38 કરોડ), દિલ્હી પોલીસને રૂ. 11,180.33 કરોડ, સ્પેશિયલ પ્રોટેક્શન ગ્રુપ (SPC)ને રૂ. 506.32 કરોડ ફાળવવામાં આવ્યા છે. IB એ ભારતની આંતરિક ગુપ્તચર સંસ્થા છે, દિલ્હી પોલીસ રાષ્ટ્રીય રાજધાનીની સુરક્ષા કરે છે અને SPG વડા પ્રધાનની સુરક્ષા કરે છે.
બોર્ડર ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને મેનેજમેન્ટ માટે 3,756.51 કરોડ રૂપિયા અને પોલીસ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર માટે 3,152.36 કરોડ રૂપિયા આપવામાં આવ્યા છે. મહિલા સુરક્ષા સંબંધિત યોજનાઓ માટે રૂ. 1,105 કરોડ, વિવિધ કેન્દ્રીય પ્રોજેક્ટ્સ અને ગૃહ મંત્રાલયની યોજનાઓ માટે રૂ. 9,305.43 કરોડ, સુરક્ષા સંબંધિત ખર્ચ માટે રૂ. 3,199.62 કરોડ અને વાઇબ્રન્ટ વિલેજ કાર્યક્રમ માટે રૂ. 1,050 કરોડ ફાળવવામાં આવ્યા છે.
બજેટમાં કેન્દ્રીય કેબિનેટને રૂ. 1,248.91 કરોડ ફાળવવામાં આવ્યા છે, જે અંતર્ગત તે મંત્રી પરિષદ, કેબિનેટ સચિવાલય, વડાપ્રધાન કાર્યાલય, સરકારની આતિથ્ય અને મનોરંજન પર ખર્ચવામાં આવશે. આપત્તિ વ્યવસ્થાપન, રાહત અને પુનર્વસન અને રાજ્ય સરકારોને અનુદાન વગેરે માટે રૂ. 6,458 કરોડ ફાળવવામાં આવ્યા છે. સેફ સિટી પ્રોજેક્ટ માટે રૂ. 214.44 કરોડ, નેશનલ ફોરેન્સિક સાયન્સ યુનિવર્સિટીને રૂ. 80 કરોડ અને નેશનલ ડિફેન્સ યુનિવર્સિટીને રૂ. 90 કરોડ ફાળવવામાં આવ્યા છે. .
CBIને બજેટમાં 951 કરોડ રૂપિયા મળ્યા
કેન્દ્રીય બજેટમાં CBIને 951.46 કરોડ રૂપિયા ફાળવવામાં આવ્યા છે. 2023-24ના સુધારેલા અંદાજપત્રમાં, CBIને તેના ખર્ચ માટે રૂ. 968.86 કરોડ મળ્યા હતા. આ રકમનો ઉપયોગ સીબીઆઈ તાલીમ કેન્દ્રોના આધુનિકીકરણ, ટેકનિકલ અને ફોરેન્સિક સહાયક એકમોની સ્થાપના, સીબીઆઈ માટે જમીન/ઓફિસ/રહેણાંક ઈમારતોના બાંધકામની ખરીદી જેવા વિવિધ પ્રોજેક્ટ માટે થઈ શકે છે.
લઘુમતી મંત્રાલય માટે બજેટ ફાળવણીમાં રૂ. 574 કરોડનો વધારો
કેન્દ્રીય બજેટમાં લઘુમતી બાબતોના મંત્રાલય માટે 3,183.24 કરોડ રૂપિયા ફાળવવામાં આવ્યા છે. જે 2023-24ના સુધારેલા અંદાજ કરતાં રૂ. 574.31 કરોડ વધુ છે. 2023-24માં મંત્રાલય માટે બજેટની ફાળવણી 3,097.60 રૂપિયા હતી. જોકે, સુધારેલ અંદાજ રૂ. 2,608.93 હતો.
મંત્રાલય માટે સૂચિત ફાળવણીમાંથી રૂ. 1,575.72 કરોડ શિક્ષણ સશક્તિકરણ માટે છે. લઘુમતીઓ માટે પ્રી-મેટ્રિક શિષ્યવૃત્તિ માટે રૂ. 326.16 કરોડ ફાળવવામાં આવ્યા છે અને લઘુમતીઓ માટે પોસ્ટ-મેટ્રિક શિષ્યવૃત્તિ માટે રૂ. 1,145.38 કરોડ ફાળવવામાં આવ્યા છે.
મંત્રાલયની મુખ્ય યોજનાઓ/પ્રોજેક્ટો માટે કુલ રૂ. 2,120.72 કરોડની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. મંત્રાલયના પ્રધાનમંત્રી જન વિકાસ કાર્યક્રમ માટે 910.90 કરોડ રૂપિયાની ફાળવણી કરવામાં આવી છે.
