શું મુખ્યમંત્રીની ધરપકડ થઈ શકે? આ દિવસોમાં લગભગ દરેકના મનમાં આવા સવાલો ઉઠી રહ્યા છે, કારણ કે ઝારખંડના મુખ્યમંત્રી હેમંત સોરેનની એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટ (ED) દ્વારા ધરપકડ કરવામાં આવી છે અને તેની સાથે જ લોકો બિહારના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી લાલુ પ્રસાદ યાદવને યાદ કરે છે, પરંતુ તમે શું કહો છો કે નિયમો અને નિયમો ? ચાલો આ વિશે પણ જાણીએ.
હેમંત સોરેનને લઈને એવા સમાચાર છે કે તેમણે મુખ્યમંત્રી પદ પરથી રાજીનામું આપી દીધું અને થોડા સમય પછી તેમની ધરપકડ કરવામાં આવી. જો તમને યાદ હોય તો બિહારના તત્કાલિન મુખ્યમંત્રી લાલુ પ્રસાદ યાદવની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી અને તેમની જગ્યાએ રાજ્યની કમાન રાબડી દેવીને સોંપવામાં આવી હતી. રાબડી દેવી પૂર્વ મુખ્યમંત્રી લાલુ પ્રસાદ યાદવની પત્ની છે.
એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટે રાંચીમાં કથિત જમીન કૌભાંડ અંગે હેમંત સોરેનની કેટલાંક કલાકો સુધી પૂછપરછ કરી હતી. આ પૂછપરછના કારણે મુખ્યમંત્રી નિવાસ અને રાજભવનની સુરક્ષા વધારી દેવામાં આવી છે.
આ બાબતોમાં મુખ્યમંત્રીને કોઈ છૂટ નથી
બંધારણના અનુચ્છેદ 361 હેઠળ, મુખ્ય પ્રધાનને નાગરિક બાબતોમાં ધરપકડ અને અટકાયતમાંથી મુક્તિ આપવામાં આવી છે. જો કે ગુનાહિત કેસમાં તેની ધરપકડ થઈ શકે છે. વડા પ્રધાન, કેન્દ્રીય પ્રધાનો, લોકસભા અને રાજ્યસભાના સભ્યો, વિધાનસભા અને વિધાન પરિષદના સભ્યો માટે બરાબર આવી જ સ્થિતિ છે. જો કે, રાષ્ટ્રપતિ અને રાજ્યપાલની ઓફિસમાં હોય ત્યારે ધરપકડ કરી શકાતી નથી.
કલમ 361 શું કહે છે?
કલમ 361 હેઠળ, રાષ્ટ્રપતિ અથવા કોઈપણ રાજ્યપાલ વિરુદ્ધ તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન કોઈપણ કોર્ટમાં ફોજદારી કાર્યવાહી શરૂ કરી શકાતી નથી. તેમજ કોઈપણ કોર્ટ અટકાયતનો આદેશ આપી શકે નહીં.
ધરપકડ પહેલા પરવાનગી લેવી જરૂરી છે
સિવિલ પ્રોસિજર 135ની સંહિતા હેઠળ, મુખ્ય પ્રધાન અથવા વિધાન પરિષદના સભ્યને સિવિલ કેસમાં ધરપકડમાંથી મુક્તિ આપવામાં આવે છે, પરંતુ ફોજદારી કેસોમાં નહીં. જો કે, ફોજદારી કેસોમાં ધરપકડ પહેલા ગૃહના અધ્યક્ષની મંજૂરી જરૂરી છે. જેનો સ્પષ્ટ અર્થ છે કે વિધાનસભા અધ્યક્ષની મંજૂરી બાદ જ મુખ્યમંત્રીની ધરપકડ કરી શકાશે.
મુખ્યપ્રધાનની ક્યારે ધરપકડ ન થઈ શકે?
તમને જણાવી દઈએ કે મુખ્યમંત્રી અથવા વિધાન પરિષદના સભ્યની ક્યારે ધરપકડ કરી શકાય તે અંગેના યોગ્ય નિયમો છે. સિવિલ પ્રોસિજર 135ની સંહિતા હેઠળ, વિધાનસભા સત્રની શરૂઆતના 40 દિવસ પહેલા અને તેના સમાપ્તિના 40 દિવસ પછી મુખ્યમંત્રી અથવા વિધાન પરિષદના સભ્યની ધરપકડ કરી શકાતી નથી. આ સિવાય મુખ્યમંત્રીની ગૃહમાંથી ધરપકડ કરી શકાશે નહીં.
આ નેતાઓની ધરપકડ કરવામાં આવી છે
વર્ષ 1997માં સીબીઆઈએ ઘાસચારા કૌભાંડ કેસમાં પ્રથમ ચાર્જશીટ દાખલ કરી હતી. આ ચાર્જશીટમાં તત્કાલિન મુખ્યમંત્રી લાલુ પ્રસાદ યાદવનું નામ હતું.
આવી સ્થિતિમાં તેમણે મુખ્યપ્રધાન પદ પરથી રાજીનામું આપી દીધું અને તેમની કમાન પત્ની રાબડી દેવીને સોંપી દીધી. આ પછી લાલુ પ્રસાદ યાદવની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી.
તમિલનાડુના દિવંગત મુખ્યમંત્રી જે જયલલિતાની પણ ધરપકડ કરવામાં આવી છે. અપ્રમાણસર સંપત્તિના કેસમાં દોષી ઠેરવવામાં આવ્યા બાદ તેણીએ મુખ્યમંત્રી પદ પરથી રાજીનામું આપ્યું હોવા છતાં, આ કેસની તપાસ ચાલુ રહી ત્યારે તેણીએ મુખ્યમંત્રી પદ સંભાળવાનું ચાલુ રાખ્યું હતું. જયલલિતાએ પદ પરથી રાજીનામું આપ્યા બાદ તેમની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી.
2011માં કર્ણાટકના તત્કાલિન મુખ્યમંત્રી બીએસ યેદિયુરપ્પાએ ગેરકાયદે માઈનિંગ મુદ્દે લોકાયુક્તનો રિપોર્ટ બહાર આવ્યા બાદ રાજીનામું આપી દીધું હતું. આ પછી, રાજ્યની કમાન ડીવી સદાનંદ ગૌડાને સોંપવામાં આવી અને પછી થોડા દિવસો પછી યેદિયુરપ્પાની ધરપકડ કરવામાં આવી.
