વિશ્વનું એકમાત્ર પ્રાણી જેની પાસે લોખંડનું કવચ છે, વૈજ્ઞાનિકો પણ તેને જોઈને આશ્ચર્યચકિત છે.

વિકિમીડિયા કોમન્સ

જ્વાળામુખી ગોકળગાયને સ્કેલી-ફૂટ ગેસ્ટ્રોપોડ્સ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. તેઓ પૃથ્વી પરના સૌથી આત્યંતિક વાતાવરણમાંના એકમાં રહે છે. ઊંડા સમુદ્રના હાઇડ્રોથર્મલ વેન્ટ્સમાં રહેતા, તેમના શેલ અને પગ આયર્ન સલ્ફાઇડથી ઢંકાયેલા હોય છે, જે તેમને મેટાલિક દેખાવ આપે છે અને તેમના શરીરમાં આયર્ન ધરાવતા કેટલાક પ્રાણીઓમાંના એક બનાવે છે. આ રીતે, તેઓ વિશ્વના એકમાત્ર એવા જીવો છે જેમનું શેલ લોખંડથી બનેલું છે.

1999માં શોધાયેલ આ ગોકળગાય એકમાત્ર એવા પ્રાણીઓ છે જેઓ આયર્ન સલ્ફાઈડનો માળખાકીય સામગ્રી તરીકે ઉપયોગ કરે છે. આત્યંતિક વાતાવરણમાં ટકી રહેવાની ક્ષમતા તેમને ખૂબ મૂલ્યવાન માહિતી પ્રદાન કરવા માટે માનવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે લગભગ 3-4 સે.મી. તેમનો ઘેરો, ધાતુનો દેખાવ તેમને સમુદ્રની છાયાવાળી ઊંડાણોમાં ભળવામાં મદદ કરે છે.

આ ગોકળગાય હિંદ મહાસાગરમાં 2,400 મીટર (7,874 ફૂટ) કરતાં વધુ ઊંડાણમાં રહે છે. તેઓ હાઇડ્રોથર્મલ વેન્ટ્સની નજીક જોવા મળે છે, જ્યાં તાપમાન 350 ડિગ્રી સેલ્સિયસથી વધી શકે છે. આ ઊંડાણો પરનું દબાણ ખૂબ ઊંચું છે, જે દરિયાની સપાટી કરતાં લગભગ 250 ગણું વધારે છે. હાઇડ્રોથર્મલ વેન્ટ્સની આસપાસનું પાણી ખનિજો અને રસાયણોથી સમૃદ્ધ છે, જેનો ઉપયોગ આ ગોકળગાય તેમના ફાયદા માટે કરે છે.

જ્વાળામુખી ગોકળગાય દરિયાઈ જીવોમાં સૌથી અસામાન્ય શારીરિક લાક્ષણિકતાઓ ધરાવે છે. અનુકૂલન કરવાની આ ક્ષમતા તેમને તેમના આત્યંતિક વાતાવરણમાં ટકી રહેવામાં મદદ કરે છે. તેમના શેલો આયર્ન સલ્ફાઇડથી ઢંકાયેલા હોય છે, જે તેમને ગોકળગાયમાં અવિશ્વસનીય રીતે સખત અને અનન્ય બનાવે છે. ગોકળગાયનો પગ લોખંડના ભીંગડાથી ઢંકાયેલો છે, જે વધારાની સુરક્ષા પૂરી પાડે છે.

જ્વાળામુખી ગોકળગાયનું પ્રજનન અને પ્રારંભિક જીવન વિકાસ પણ અલગ અને વિશિષ્ટ છે. માદા ઇંડા કેપ્સ્યુલ્સ મૂકે છે, જે પછી તેમના પોતાના વિકાસ માટે છોડી દેવામાં આવે છે. આ ગોકળગાય તેમના પર્યાવરણમાં મર્યાદિત સંસાધનોને કારણે ધીમે ધીમે વધે છે. તેઓ ઘણા વર્ષો સુધી જીવી શકે છે, જે ગોકળગાય માટે પ્રમાણમાં લાંબો સમય છે.

જ્વાળામુખી ગોકળગાય વૈજ્ઞાનિકો માટે ખૂબ જ રસ ધરાવે છે કારણ કે પર્યાવરણને અનુકૂલન કરવાની તેમની અનન્ય ક્ષમતા અને ઘણી રીતે ઉપયોગમાં લેવાની શક્યતાઓ છે. આયર્નને તેમના શેલમાં સમાવવાની તેમની ક્ષમતા એ બાયોમિનરલાઈઝેશન પ્રક્રિયાઓ માટે અભ્યાસનો વિષય છે. આ ગોકળગાયનો અભ્યાસ કરવાથી વૈજ્ઞાનિકોને એ સમજવામાં મદદ મળે છે કે આત્યંતિક પરિસ્થિતિઓમાં જીવન કેવી રીતે ખીલી શકે છે. તેમના શેલના અનન્ય ગુણધર્મો તબીબી ઉપયોગ માટે નવી વસ્તુઓને પ્રેરણા આપી શકે છે.

આ ગોકળગાયને આંખો હોતી નથી, તેઓ તેમના ઘેરા વાતાવરણમાં નેવિગેટ કરવા માટે અન્ય ઇન્દ્રિયો પર આધાર રાખે છે. તેઓ એવા તાપમાનનો સામનો કરી શકે છે જે મોટાભાગના અન્ય જીવો માટે ઘાતક હશે. તેમનું અનુકૂલન આત્યંતિક પરિસ્થિતિઓમાં લાખો વર્ષોના ઉત્ક્રાંતિનું પરિણામ છે. તેઓ ધીમે ધીમે આગળ વધે છે, તેમના સંસાધનની અછતવાળા વાતાવરણમાં ઊર્જા બચાવે છે. તેમના સખત શેલ અને ભીંગડા સંભવિત શિકારી સામે ઉત્તમ સંરક્ષણ પ્રદાન કરે છે.