આ વર્ષે ઉત્પન્ના એકાદશીનું વ્રત 26 નવેમ્બર મંગળવારના રોજ કરવામાં આવશે. આ દિવસે ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા વિધિ પ્રમાણે વ્રત કરીને કરવામાં આવે છે. જે લોકોએ એકાદશીનું વ્રત શરૂ કરવાનું હોય છે, તેઓ ઉત્પન્ના એકાદશીથી તેની શરૂઆત કરે છે કારણ કે આ દિવસે દેવી એકાદશીનો જન્મ થયો હતો. વૈદિક કેલેન્ડર મુજબ માર્ગશીર્ષ અથવા આગાહન માસના કૃષ્ણ પક્ષની એકાદશી તિથિને ઉત્પન એકાદશી કહેવામાં આવે છે. આ દિવસે પૂજા દરમિયાન ઉત્પન્ના એકાદશીની વ્રત કથા અવશ્ય વાંચવી. આ વ્રત પૂર્ણ કરે છે અને તેનું મહત્વ પણ દર્શાવે છે.
ઉત્પન એકાદશી વ્રત કથા
દંતકથા અનુસાર, સત્યયુગમાં મુર નામનો રાક્ષસ હતો. તે ખૂબ જ મજબૂત અને ભયાનક હતો. તેણે પોતાની બહાદુરીથી ઈન્દ્ર સહિત અનેક દેવતાઓને હરાવ્યા અને સ્વર્ગમાંથી દૂર ભગાડ્યા. મુરના આતંકથી પરેશાન, બધા દેવી-દેવતાઓએ ભગવાન શિવનું શરણ લીધું અને તેમને રક્ષણ માટે વિનંતી કરી. ભગવાન શિવે કહ્યું કે તમે બધા જગતના રક્ષક ભગવાન વિષ્ણુ પાસે જાઓ.
ભગવાન શિવના શબ્દો સાંભળીને તમામ દેવી-દેવતાઓ ભગવાન વિષ્ણુનો આશ્રય લેવા ક્ષીર સાગર પહોંચ્યા. ભગવાન વિષ્ણુને વિનંતી કરવા લાગ્યા અને તેમને મુરથી અમારી રક્ષા કરવા કહ્યું. અમે બધા તમારી પાસે શરણ માટે આવ્યા છીએ. ભગવાન વિષ્ણુએ ઇન્દ્રદેવને પૂછ્યું કે એ રાક્ષસ કોણ છે જેણે બધા દેવતાઓને જીતી લીધા છે? તેનું નામ શું છે? તે ક્યાં રહે છે? તમે કહો.
ઇન્દ્રદેવે કહ્યું કે મૂર નામનો રાક્ષસ ચંદ્રાવતી નગરીમાં રહે છે, તે નદીજંઘા નામના રાક્ષસનો પુત્ર છે, તે ખૂબ જ બહાદુર અને પ્રખ્યાત છે. ઈન્દ્રદેવની વાત સાંભળીને ભગવાન વિષ્ણુએ કહ્યું કે તે જલ્દી જ મુરને મારી નાખશે, તમે બધા તેમની નગરી ચંદ્રાવતી પધારો. શ્રી હરિની આજ્ઞા મેળવીને બધા દેવી-દેવતાઓ ચંદ્રાવતી નગરી તરફ આગળ વધ્યા.
થોડે દૂર ચાલ્યા પછી રાક્ષસ મુર તેના સૈનિકો સાથે જમીન પર જોરથી ગર્જના કરી રહ્યો હતો. તેના ડરથી બધા દેવી-દેવતાઓ ચારે દિશામાં દોડવા લાગ્યા. પછી શ્રી હરિ વિષ્ણુ તેમની સાથે યુદ્ધ કરવા આગળ વધ્યા. તેઓએ તેમના શસ્ત્રો વડે તેની સેનાને વિખેરી નાખી. ભગવાન વિષ્ણુ અને મુર વચ્ચે લગભગ 10 વર્ષ સુધી યુદ્ધ ચાલ્યું. તેમ છતાં મોર માર્યો ન હતો. ભગવાન વિષ્ણુ થાકી ગયા અને બદ્રિકાશ્રમ ગયા.
ત્યાં ભગવાન વિષ્ણુ હેમંત નમક સુંદર ગુફામાં આરામ કરવા લાગ્યા. આ ગુફા 12 યોજન લાંબી હતી અને તેનું એક જ પ્રવેશદ્વાર હતું. ભગવાન વિષ્ણુ ત્યાં યોગ નિદ્રામાં હતા. તેમની પાછળ મુર પણ ત્યાં આવ્યો. યોગ નિદ્રામાં ભગવાન વિષ્ણુને શોધીને, તેમણે તેમના પર હુમલો કરવા આગળ વધ્યા.
ત્યારે ભગવાન શ્રી હરિ વિષ્ણુના શરીરમાંથી એક દેવી પ્રગટ થઈ. તેઓ મૂર્સ સાથે લડ્યા અને તેમનો નાશ કર્યો. યુદ્ધ સમાપ્ત થયા પછી, જ્યારે ભગવાન વિષ્ણુ યોગ નિદ્રામાંથી બહાર આવ્યા, ત્યારે તેમણે દેવીને જોયા. તેમણે કહ્યું કે તમારો જન્મ એકાદશીના દિવસે થયો હતો, તેથી તમને ઉત્પન એકાદશી તરીકે ઓળખવામાં આવશે. જે તમારી પૂજા કરશે તે પણ અમારા ભક્ત હશે.
યુધિષ્ઠિરને આ વાર્તા સંભળાવતા ભગવાન શ્રી કૃષ્ણએ કહ્યું કે જે કોઈ એકાદશીનું વ્રત કરે છે તેના પાપ નષ્ટ થઈ જાય છે, તેના દુ:ખ દૂર થઈ જાય છે અને મૃત્યુ પછી તેને પરમ આનંદની પ્રાપ્તિ થાય છે. ભગવાન વિષ્ણુના ચરણોમાં સ્થાન મેળવે છે. તેને મોક્ષ મળે છે.
ઉત્પન્ના એકાદશી 2024 મુહૂર્ત અને પારણ સમય
- ઉત્પન્ના એકાદશીની શરૂઆત તારીખ: 26મી નવેમ્બર, મંગળવાર, 1:01 AM
- ઉત્પન્ના એકાદશીની અંતિમ તારીખ: 27 નવેમ્બર, બુધવાર, સવારે 3.47 કલાકે
- ઉત્પન્ના એકાદશી ઉપવાસનો સમય: 27મી નવેમ્બર, બપોરે 1:12 થી 3:18 વાગ્યા સુધી
- દ્વિપુષ્કર યોગ: 27 નવેમ્બર, સવારે 4:35 થી 6:54 સુધી
