ઈલેક્ટ્રોનિક વોટિંગ મશીન (EVM)ને લઈને વિશ્વભરમાં વિવાદો અને ચિંતાઓ છે. ભારતમાં EVMના ઉપયોગ અંગે રાજકીય ચર્ચા ચાલુ છે, જ્યારે બાંગ્લાદેશ, જાપાન, જર્મની અને નેધરલેન્ડ જેવા દેશોએ તેને બંધ કરી દીધું છે. અહીં જાણો ક્યા દેશોમાં EVM પર પ્રતિબંધ હતો અને તેની પાછળના કારણો શું હતા.
બાંગ્લાદેશે 2018ની સામાન્ય ચૂંટણીઓમાં ઈવીએમનો ઉપયોગ કર્યો હતો, પરંતુ વિરોધ પક્ષો, ખાસ કરીને બાંગ્લાદેશ નેશનાલિસ્ટ પાર્ટી (બીએનપી) એ ઈવીએમના દુરુપયોગના ગંભીર આક્ષેપો કર્યા હતા. આ પછી, 2023 ની સામાન્ય ચૂંટણીઓથી પરંપરાગત મતપેટીઓનો ઉપયોગ શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો. જેના કારણે નવા ઈવીએમ ખરીદવા માટેનું 8,711 કરોડનું બજેટ પણ નામંજૂર કરવામાં આવ્યું હતું. તેનો એકમાત્ર ઉદ્દેશ્ય ચૂંટણી પ્રક્રિયામાં પારદર્શિતા અને વિશ્વસનીયતા સુનિશ્ચિત કરવાનો હતો.
જાપાનમાં EVM મશીનના ઉપયોગ પર પ્રતિબંધ
એશિયાના સૌથી શક્તિશાળી દેશોમાંના એક જાપાનમાં 2018થી EVM મશીનના ઉપયોગ પર પ્રતિબંધ છે. ત્યાં પણ ઈવીએમની સુરક્ષા અને પારદર્શિતા પર સવાલો ઉઠાવવામાં આવ્યા હતા. જ્યાં કોર્ટને જાણવા મળ્યું કે ઈવીએમમાં છેડછાડની આશંકા છે. આ કારણોસર નગરપાલિકાની ચૂંટણી બાદ તેનો ઉપયોગ બંધ કરી દેવામાં આવ્યો હતો. જર્મનીએ તો ઈવીએમને ગેરબંધારણીય જાહેર કર્યું હતું. આના પર 15 વર્ષ પહેલા એટલે કે 2009માં જર્મનીની કોર્ટે EVMને ગેરબંધારણીય જાહેર કર્યું હતું. કેસની સુનાવણી દરમિયાન કોર્ટે કહ્યું હતું કે ઈવીએમના કારણે મતદાન પ્રક્રિયામાં પારદર્શિતાનો અભાવ જોવા મળી રહ્યો છે. સામાન્ય નાગરિકો માટે સિસ્ટમ અપારદર્શક છે. તેની મદદથી ચૂંટણીના પરિણામોમાં ચેડાં કરી શકાય છે, ત્યારબાદ મતપેટીના ઉપયોગને મંજૂરી આપવામાં આવી હતી.
યુરોપિયન દેશોમાં EVM પર પ્રતિબંધ
યુરોપિયન દેશ નેધરલેન્ડમાં પણ સુરક્ષાની ખામીઓને કારણે ઈવીએમ પર પ્રતિબંધ છે. 2006 માં, જૂથ “વી ડોન્ટ ટ્રસ્ટ વોટિંગ કોમ્પ્યુટર્સ” એ Nedap/Gronendal EVM માં સુરક્ષા નબળાઈઓને ઉજાગર કરી હતી, જે શોધી કાઢ્યું હતું કે EVM માં ચેડાં કરવા માટે સંવેદનશીલ હતા. તેની મદદથી ચૂંટણી પરિણામોને પ્રભાવિત કરવાની સંભાવના છે. આ પછી, 2007 માં, કોર્ટના આદેશથી EVM પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો અને પેપર બેલેટનો ઉપયોગ શરૂ કરવામાં આવ્યો. આ સિવાય 2010માં આયર્લેન્ડ અને ઈટાલીમાં ઈવીએમના ઉપયોગ પર સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ લગાવી દેવામાં આવ્યો છે.
જાણો શું છે પાકિસ્તાનની હાલત?
એક તરફ ઘણા દેશોએ ઈવીએમના ઉપયોગ પર પ્રતિબંધ લગાવી દીધો છે. તે જ સમયે, ભારતનો પાડોશી દેશ પાકિસ્તાન તેના ઉપયોગ પર વિચાર કરી રહ્યું છે. આ માટે પાકિસ્તાને એક પ્રોટોટાઈપ ઈવીએમ બનાવ્યું છે અને તેના દ્વારા ચૂંટણી કરાવવાની શક્યતા પર વિચાર કરી રહ્યું છે. જો કે હજુ સુધી કોઈ નક્કર નિર્ણય લેવાયો નથી. ભારતમાં ઈવીએમનો મોટા પાયે ઉપયોગ થઈ રહ્યો છે ત્યારે કોંગ્રેસ અને અન્ય કેટલાક રાજકીય પક્ષો તેની પારદર્શિતા પર સવાલ ઉઠાવીને મોટા આંદોલનની તૈયારી કરી રહ્યા છે. આંતરરાષ્ટ્રીય ઘટનાઓના સંદર્ભમાં આ ચર્ચા વધુ ઉગ્ર બની રહી છે.
