અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે સ્ટીલ અને એલ્યુમિનિયમ પર ભારે ટેરિફની જાહેરાત કરી છે. ટ્રમ્પના આ નિર્ણયથી ભારત સહિત ઘણા દેશોના વેપાર પર અસર પડી શકે છે. આ નિર્ણય એવા સમયે આવ્યો છે જ્યારે વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અમેરિકાના બે દિવસના પ્રવાસની તૈયારી કરી રહ્યા છે. ટ્રમ્પના આ પગલાથી ૧૨ અને ૧૩ ફેબ્રુઆરીના રોજ તેમની મુલાકાત પહેલા હલચલ મચી ગઈ છે.
ટ્રમ્પનો નવો ટેરિફ પ્લાન શું છે?
ટ્રમ્પ વહીવટીતંત્રે જાહેરાત કરી છે કે સ્ટીલ અને એલ્યુમિનિયમ ઉત્પાદનો પર 25% સુધીની વધારાની આયાત ડ્યુટી લાદવામાં આવશે. આ ફી આ અઠવાડિયાથી જ અમલમાં આવશે. અમેરિકન સરકારનો દાવો છે કે ચીન સહિત ઘણા દેશો સસ્તા ભાવે સ્ટીલ અને એલ્યુમિનિયમની નિકાસ કરીને અમેરિકન ઉદ્યોગોને નુકસાન પહોંચાડી રહ્યા છે. આ કારણે ટ્રમ્પે આ કઠિન નિર્ણય લીધો છે. જોકે, રસપ્રદ વાત એ છે કે ટ્રમ્પે કેનેડા અને મેક્સિકો પર આ પૂર્વનિર્ધારિત ડ્યુટી એક મહિના માટે મુલતવી રાખી છે. આનો સ્પષ્ટ અર્થ એ છે કે અમેરિકા હજુ પણ કેટલાક દેશો સાથે વાટાઘાટો કરવાના મૂડમાં છે, પરંતુ ભારતને આવી કોઈ છૂટ આપવામાં આવી નથી.
ભારતને કેટલું નુકસાન થશે?
ભારત દર વર્ષે અમેરિકાને લગભગ $3 બિલિયન (લગભગ રૂ. 26,250 કરોડ) ના મૂલ્યના સ્ટીલની નિકાસ કરે છે. જોકે, ભારત અમેરિકામાં સ્ટીલનો સૌથી મોટો નિકાસકાર નથી. અમેરિકા તેનું મોટાભાગનું સ્ટીલ કેનેડા, બ્રાઝિલ, મેક્સિકો, દક્ષિણ કોરિયા અને વિયેતનામથી ખરીદે છે. ભારત આ યાદીમાં થોડું પાછળ છે, પરંતુ તેમ છતાં, ટેરિફમાં વધારો ભારતીય સ્ટીલ કંપનીઓને ફટકો આપી શકે છે. આ નિર્ણયથી એલ્યુમિનિયમ નિકાસ પર પણ અસર પડશે, જોકે ભારતની અમેરિકામાં એલ્યુમિનિયમ નિકાસ સ્ટીલ કરતાં થોડી ઓછી છે. પરંતુ જો ટ્રમ્પ વહીવટીતંત્ર ધાતુ ઉત્પાદનો પર ડ્યુટીમાં વધુ વધારો કરે છે, તો તે ભારત માટે વધુ ચિંતાનો વિષય બની શકે છે.
શું ચીનનું પરિબળ ભારતની સમસ્યા નથી?
અમેરિકાએ તાજેતરમાં ચીનથી આયાત થતા ઉત્પાદનો પર વધારાની 10% ડ્યુટી પણ લાદી છે. ચીન પર આરોપ છે કે તે તેના સ્થાનિક સ્ટીલ ઉદ્યોગને સબસિડી આપી રહ્યો છે અને વૈશ્વિક બજારમાં સસ્તા ભાવે સ્ટીલ અને એલ્યુમિનિયમ વેચી રહ્યો છે, જેના કારણે અન્ય દેશોના ઉદ્યોગોને નુકસાન થઈ રહ્યું છે. ભારત પણ આ સમસ્યાનો સામનો કરી રહ્યું છે. ભારતમાં સ્ટીલની આયાત ઝડપથી વધી રહી છે, ખાસ કરીને ચીનમાંથી. માહિતી અનુસાર, આ વર્ષના પ્રથમ છ મહિનામાં ભારતમાં સ્ટીલની આયાત 55 લાખ ટનને વટાવી ગઈ છે, જે ગયા વર્ષ કરતા ઘણી વધારે છે. આમાં, ચીનથી આવતા સ્ટીલનો જથ્થો પણ 10 લાખ ટનથી વધીને 18.5 લાખ ટન થયો છે. આવી સ્થિતિમાં, ભારતને ફક્ત અમેરિકન ટેરિફનો ફટકો જ નહીં, પણ સ્થાનિક બજારમાં ચીની સ્ટીલ તરફથી પણ આકરી સ્પર્ધાનો સામનો કરવો પડી શકે છે.
મોદીની મુલાકાત પર તેની શું અસર પડશે?
ટ્રમ્પનો આ નિર્ણય મોદીની અમેરિકા મુલાકાત પહેલા આવ્યો છે, જેના કારણે આ મુલાકાતનું મહત્વ વધુ વધી ગયું છે. રાજદ્વારી રીતે, ભારત આ મુદ્દાને અમેરિકા સમક્ષ મજબૂતીથી ઉઠાવી શકે છે. જોકે, એ જોવું રસપ્રદ રહેશે કે ટ્રમ્પ કેનેડા અને મેક્સિકોની જેમ ભારતને પણ કોઈ છૂટ આપવાનું વિચારશે કે નહીં.
