આ વર્ષના રાયસીના સંવાદ, જે વૈશ્વિક રાજદ્વારી ચર્ચાઓ માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ પ્લેટફોર્મ બની ગયું છે, તેનું ઉદ્ઘાટન વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી બુધવારે (21 ફેબ્રુઆરી, 2024) ના રોજ કરશે. મોદીની સાથે ગ્રીસના વડાપ્રધાન કિરિયાકોસ મિત્સોટાકિસ પણ હશે.
ભારત-આર્મેનિયા સંબંધો પર ચર્ચા
ભારતીય વિદેશ મંત્રાલય અને ઓબ્ઝર્વર રિસર્ચ ફાઉન્ડેશન દ્વારા આયોજિત આ કાર્યક્રમના પ્રથમ સત્રમાં ભારત અને આર્મેનિયા વચ્ચેના સંબંધોના ભવિષ્ય અને સંભાવનાઓ પર ચર્ચા કરવામાં આવશે. તેમાં ભાગ લેવા માટે આર્મેનિયાના કેટલાક મંત્રીઓ અને ઘણા નિષ્ણાતો ભારત આવી રહ્યા છે.
ગ્રીસ અને આર્મેનિયાના ઉચ્ચ સ્તરીય પ્રતિનિધિઓ હાજર રહેશે
આ પ્રથમ વખત હશે જ્યારે ગ્રીસ અને આર્મેનિયાના ઉચ્ચ સ્તરીય પ્રતિનિધિઓ નવી દિલ્હીમાં હશે. આ બંને એવા દેશો છે જેમના તુર્કી સાથે ખૂબ જ વણસેલા સંબંધો છે અને તાજેતરમાં જ આ બંને સાથે ભારતના સંબંધોને ગાઢ બનાવવાની પ્રક્રિયા શરૂ થઈ છે. આને ભારત દ્વારા તુર્કીને રાજદ્વારી સંકેત આપવાના પ્રયાસ તરીકે જોવામાં આવી રહ્યું છે, જેના રાષ્ટ્રપતિ એર્દોગન ન માત્ર ચીન અને પાકિસ્તાનના સૌથી નજીકના સાથી તરીકે ઉભરી રહ્યા છે પરંતુ આંતરરાષ્ટ્રીય મંચ પર પણ સતત ભારત વિરુદ્ધ બોલતા રહ્યા છે.
રાયસીના ડાયલોગનું નવમું વર્ષ
રાયસીના ડાયલોગનું આ નવમું વર્ષ છે. ગયા વર્ષે ચારેય ક્વાડ દેશો (ભારત, અમેરિકા, ઓસ્ટ્રેલિયા અને જાપાન)ના વિદેશ મંત્રીઓ તેના પ્લેટફોર્મ પર હાજર હતા. ઉપરાંત, ગયા વર્ષે તેના સત્રમાં, ક્વાડ દેશોના સૈન્ય અધિકારીઓએ ઈન્ડો-પેસિફિક ક્ષેત્રના પડકારો પર તેમના વિચારો વ્યક્ત કર્યા હતા.
રાયસીના ડાયલોગના કેટલાક સત્રો દ્વારા, ભારત-પેસિફિક ક્ષેત્રમાં ચીનના વધતા વર્ચસ્વ અંગે ખૂબ જ મજબૂત મંતવ્યો રજૂ કરવામાં આવ્યા છે. પરંતુ આ વખતે ટાર્ગેટ તુર્કી છે. ગ્રીસ અને આર્મેનિયા બંને સાથે તુર્કીના સંબંધો ઐતિહાસિક રીતે નબળા છે. જો કે, રાયસીના ડાયલોગની ચર્ચાનું કેન્દ્ર ખૂબ વ્યાપક છે. આ વખતે થીમ “ચતુરંગઃ વિવાદ, સ્પર્ધા, સહકાર અને નિર્માણ” રાખવામાં આવી છે. તેના વિવિધ સત્રોમાં, 2030 પછી તકનીકી પ્રગતિથી લઈને વૈશ્વિક પડકારો સુધીના પડકારોથી લઈને મુદ્દાઓ પર ચર્ચા કરવામાં આવશે. આ વખતે તેમાં 115 દેશોના 2500 પ્રતિનિધિઓ ભાગ લઈ રહ્યા છે.
ગ્રીસ સાથે ભારતના સંબંધોમાં સુધારો
ભારતે તાજેતરમાં ગ્રીસ સાથેના સંબંધો પર ધ્યાન આપવાનું શરૂ કર્યું છે. ઓગસ્ટ 2023માં જ પીએમ મોદીએ ગ્રીસની મુલાકાત લીધી હતી જ્યાં તેમને સર્વોચ્ચ નાગરિક સન્માનથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા. મોદી અન્ય વૈશ્વિક મંચો પર પણ ગ્રીસના પીએમ મિત્સોટાકિસને મળ્યા છે.
ગયા વર્ષે જ બંને દેશોની નૌકાદળ અને વાયુ સેના વચ્ચે સહયોગ પણ શરૂ થયો છે. વર્ષ 2023માં બંને દેશોએ એકબીજાને વ્યૂહાત્મક ભાગીદાર જાહેર કર્યા છે. બીજી તરફ, ભારત પણ આર્મેનિયા સાથે તેના સૈન્ય અને રાજદ્વારી સંબંધોને નવી ધાર આપી રહ્યું છે.
ભારત આર્મેનિયા સાથેના સંબંધોને મહત્વ આપી રહ્યું છે
ભારત આર્મેનિયાને કેટલું મહત્વ આપી રહ્યું છે તે એ વાત પરથી સમજી શકાય છે કે રાયસીના ડાયલોગના પ્રથમ સત્રમાં ભારત-આર્મેનિયા સંબંધોની સમીક્ષા કરવામાં આવશે. તેમાં ભાગ લેવા માટે આર્મેનિયાના શ્રમ અને સામાજિક બાબતોના મંત્રી નરેક મર્કચયાન નવી દિલ્હી આવ્યા છે. ભારતના વિદેશ મંત્રી એસ જયશંકર ત્રણ દિવસ પહેલા જ મ્યુનિકમાં આર્મેનિયાના વિદેશ મંત્રીને મળ્યા હતા.
નોંધનીય છે કે આર્મેનિયા અને અઝરબૈજાન વચ્ચે ખૂબ જ તણાવપૂર્ણ પરિસ્થિતિ છે. તુર્કી અઝરબૈજાનને સંપૂર્ણ સહાય પૂરી પાડે છે. જ્યારે ભારતે તાજેતરના વર્ષોમાં જ આર્મેનિયાને લશ્કરી મદદ આપવાનું શરૂ કર્યું છે.
