રિઝર્વ બેંકના તાજેતરના અહેવાલમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે મહાત્મા ગાંધી રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ રોજગાર ગેરંટી અધિનિયમ (મનરેગા) હેઠળ કામની માંગની ગતિમાં ઘટાડો થયો છે. રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે કોરોના રોગચાળા પછીના વર્ષોની તુલનામાં, ચાલુ નાણાકીય વર્ષના મોટા ભાગના મહિનામાં (એપ્રિલ-નવેમ્બર) મનરેગા હેઠળ કામ કરવા માંગતા લોકોની સંખ્યામાં ઘટાડો થયો છે.
નોંધનીય છે કે આ યોજના હેઠળ, જે પરિવારો પુખ્ત વયના લોકો કામ કરવા સક્ષમ છે તેઓને અકુશળ શ્રમ સંબંધિત કામ માટે વર્ષમાં ઓછામાં ઓછા 100 દિવસ માટે રોજગારની ખાતરી આપવામાં આવે છે.
આરબીઆઈના જણાવ્યા અનુસાર, ઓક્ટોબરની સરખામણીએ નવેમ્બર 2024માં મનરેગા હેઠળ કામ કરવા માંગતા લોકોની સંખ્યામાં 8.2 ટકાનો વધારો જોવા મળ્યો હતો. જે ગયા વર્ષના નવેમ્બર કરતાં 3.2 ટકા વધુ છે. તેનું એક કારણ રવિ પાકની વાવણી છે. પરંતુ રોગચાળા પછીના વર્ષોની તુલનામાં, આ નાણાકીય વર્ષમાં એપ્રિલ અને નવેમ્બર વચ્ચે મનરેગા હેઠળ કામની માંગ ઓછી રહી હતી.
રિઝર્વ બેંકના અહેવાલ મુજબ, આ વલણ ગ્રામીણ અર્થવ્યવસ્થાની સુધરી રહેલી સ્થિતિ તરફ નિર્દેશ કરે છે. ખાસ કરીને કૃષિ ક્ષેત્રની સ્થિતિ સુધરવા તરફ. રિપોર્ટમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે ઓક્ટોબર 2024માં મનરેગા હેઠળ કામની માંગ અગાઉના મહિના (સપ્ટેમ્બર)ની સરખામણીમાં 7.5 ટકા ઘટી હતી. તેની પાછળનું કારણ ખરીફ સિઝનમાં વાવેલા પાકની કાપણી હતી.
અહેવાલ મુજબ, 29 નવેમ્બર, 2024 સુધીમાં, મનરેગા હેઠળ કામ કરતા નોંધાયેલા કામદારોની સંખ્યા 25.17 કરોડ હતી, જે 2023-24માં 25.68 કરોડ નોંધાયેલા કામદારોના આંકડા કરતાં થોડી ઓછી હતી. જો કે, આ હોવા છતાં, મનરેગા આર્થિક અનિશ્ચિતતાના સમયમાં રોજગારનું મહત્વનું અને સુરક્ષિત માધ્યમ છે.
રિપોર્ટમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે સંગઠિત ઉત્પાદન ક્ષેત્રમાં રોજગારમાં સતત અને નિયમિત વધારો જોવા મળી રહ્યો છે. પરચેઝિંગ મેનેજર્સ ઇન્ડેક્સ (PMI) સૂચવે છે કે આ ક્ષેત્રમાં રોજગારની સંખ્યામાં સતત નવ મહિના સુધી વધારો થયો છે. તે જ સમયે, સેવા ક્ષેત્રમાં રોજગારની સંખ્યામાં પણ વધારો જોવા મળ્યો છે અને તે સર્વેક્ષણની શરૂઆતથી સૌથી ઝડપી ગતિએ વધી રહ્યો છે.
