Food Tips: સત્તુ વિશે વિચારતાં જ મને ચાર દાયકા પહેલાંની એક ઘટના યાદ આવે છે. તે સમયે અમે શિલોંગમાં હતા અને હું મારા પાડોશીને મળવા ગયો હતો. તે લોકો બિહારના હતા. બપોરના ભોજનનો સમય હતો અને તેણે મને સત્તુ પરાઠા અને રાયતા ખાવા વિનંતી કરી. મેં પ્રતિકાર કરવાનો પ્રયાસ કર્યો, પરંતુ તેના આગ્રહના જવાબમાં મારે એક નાનો પરાઠા લેવો પડ્યો. તે પરાઠા ગ્રામ સત્તુમાં ઝીણી સમારેલી ડુંગળી, અન્ય સૂકા મસાલા અને મરચાના અથાણાનો મસાલો મિક્સ કરીને બનાવવામાં આવ્યો હતો. મને તેનો સ્વાદ ખૂબ જ ગમ્યો. મેં પહેલીવાર સત્તુ આ રીતે ખાધું.
સત્તુ શું છે
સત્તુમાં રહેલા અસંખ્ય પોષક તત્વો તેને સુપર ફૂડ બનાવે છે. આ સુપર ફૂડ પોતાનામાં સંપૂર્ણ ભોજન છે. ઉપરાંત, સત્તુમાં ઠંડકનું સાધન હોય છે, જે કુદરતી રીતે શરીરનું તાપમાન ઘટાડે છે. તે બિહાર, ઝારખંડ, પશ્ચિમ બંગાળ, ઉત્તર પ્રદેશ, રાજસ્થાન અને મધ્ય પ્રદેશમાં મુખ્ય વાનગી છે. ઉનાળામાં તેની માંગ ઘણી વધી જાય છે. સત્તુ મુખ્યત્વે સૂકો પાવડર છે, જે ચણા અને જવ જેવા અનાજને શેકી અને પીસીને બનાવવામાં આવે છે. ગ્રામ સત્તુનો ઉપયોગ મોટાભાગે ઉનાળામાં થાય છે. આ એક એવો પાવડર છે જેમાંથી ખારી કે મીઠી શરબત, ચીલા, લાડુ, પરાઠા વગેરે બનાવવાનું સરળ છે. આયુર્વેદમાં પણ સત્તુનો ઉલ્લેખ છે. તેને ઉનાળાનું ટોનિક કહેવામાં આવે છે.
સત્તુ કેવી રીતે તૈયાર થાય છે?
બજારમાં ઘણી કંપનીઓના સત્તુ ઉપલબ્ધ છે. ઘણીવાર ચણાને પીસીને તેનો પાવડર પેક કરવામાં આવે છે, જ્યારે વાસ્તવમાં સત્તુ બનાવવાની પ્રક્રિયા થોડી અલગ હોય છે. સત્તુ બનાવવા માટે ચણાને પહેલા પાણીમાં પલાળવામાં આવે છે, પછી તેને સૂકવીને શેકવામાં આવે છે. તે પછી તેને છાલ સાથે અથવા વગર ગ્રાઉન્ડ કરવામાં આવે છે.
આરોગ્ય રક્ષક
સત્તુમાં પ્રોટીન, ફાઈબર, કેલ્શિયમ, આયર્ન, મેગ્નેશિયમ અને પોટેશિયમ જેવા જરૂરી પોષક તત્વો ભરપૂર માત્રામાં હોય છે. તે ઉર્જાનો ઉત્તમ સ્ત્રોત છે. તેમાં રહેલા કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ તરત જ એનર્જી મુક્ત કરે છે. ઉનાળામાં સખત મહેનત કરનારાઓ માટે તે પાવર હાઉસ જેવું કામ કરે છે. તેના સેવનથી શુગર કંટ્રોલ કરવામાં પણ મદદ મળે છે. સત્તુ ઉનાળામાં શરીરને ઠંડક આપે છે. પરંતુ, ધ્યાનમાં રાખો કે ભોજન કર્યા પછી ક્યારેય સત્તુ ન ખાઓ. બીજું, તેનું વધુ પડતું સેવન ન કરો.
આ રીતે સત્તુનું સેવન કરો
જરૂર મુજબ પાણીમાં થોડું સત્તુ, લીંબુનો રસ, થોડું કાળું અને સફેદ મીઠું, શેકેલું જીરું પાવડર અને ઠંડુ પાણી ઉમેરીને મિક્સ કરી સર્વ કરો. ઉનાળાની ઋતુમાં આ શરબત પીવાથી પેટ ઠંડુ રહે છે. ક્યારેક હું પાણીને બદલે સોડા નાખું છું અને ફુદીનો પીસીને પણ મિક્સ કરું છું. સ્વાદ ખૂબ જ સારો બને છે.
ઓછું ઘી ઉમેરીને તમે ઓછા મહેનતે સત્તુમાંથી લાડુ અને બરફી પણ બનાવી શકો છો. આ સિવાય સત્તુ ચીલા પણ ખૂબ જ સ્વાદિષ્ટ બને છે.
બટાકાના સાંભાર બનાવતી વખતે હું તેમાં થોડું સત્તુ ઉમેરું છું. સ્વાદિષ્ટ સાંભાર તરત જ તૈયાર થઈ જાય છે.
આ સત્તુ શરબતમાં, હું થોડો હોમમેઇડ જલજીરા પાવડર, ખાંડ કેન્ડી પાવડર, લીંબુનો રસ વગેરે પણ ઉમેરું છું. સારા સ્વાદ.
સત્તુમાં ડુંગળી, ગાજર, કેપ્સિકમ અને થોડો સોજી અને મીઠું અને મરચું ઉમેરીને એપ્પી બનાવો. સ્વાદ અને સ્વાસ્થ્ય બંને સારું રહે છે. તમે સત્તુ પરાઠા અને કચોરી વગેરે પણ બનાવી શકો છો.
લિટ્ટી માટે માત્ર સત્તુનો જ ઉપયોગ થાય છે. તમે તમારી પસંદગી મુજબ મસાલા ઉમેરો.
તમે સત્તુમાંથી કઢી પણ બનાવી શકો છો. માત્ર સ્વાદ જ સારો રહેશે નહીં, તમને પુષ્કળ પોષક તત્વો પણ મળશે. આ માટે તમારે રેસિપીમાં ચણાના લોટના વિકલ્પ તરીકે સત્તુનો ઉપયોગ કરવો પડશે.
આ રીતે સ્ટોર કરો
જ્યારે પણ તમે સત્તુ સ્ટોર કરો ત્યારે તે બોક્સમાં લવિંગ નાખો. તે જંતુઓથી પ્રભાવિત થશે નહીં અને સત્તુ હંમેશા તાજું રહેશે. • તમે લીમડાના પાનને ડબ્બાની અંદર કપડામાં બાંધીને પણ રાખી શકો છો. • સત્તુને હંમેશા એર ટાઇટ કન્ટેનરમાં સ્ટોર કરો. • સત્તુ હંમેશા ઓછી માત્રામાં જ ખરીદો. • સત્તુ કાઢવા માટે ક્યારેય ભીના હાથ કે ચમચીનો ઉપયોગ કરશો નહીં. • જો તમારી પાસે તમારા ફ્રીજમાં જગ્યા છે, તો તમે સત્તુને ઝિપ પાઉચમાં પણ રાખી શકો છો.
