Asaduddin Owaisi : હૈદરાબાદના સાંસદ અસદુદ્દીન ઓવૈસીએ શપથ લીધા પછી જય ભીમ, જય મીમ, જય તેલંગાણા અને પછી જય પેલેસ્ટાઈન કહ્યું. હવે આ મુદ્દે રાજકારણ ગરમાયું છે. જો કે અધ્યક્ષે તેને રેકોર્ડમાંથી હટાવી દીધો છે, પરંતુ ઘણા વરિષ્ઠ વકીલો ઓવૈસીનું સભ્યપદ રદ કરવાની માંગ કરી રહ્યા છે. આ માટે બંધારણની કલમ 102(4)નો ઉલ્લેખ કરવામાં આવી રહ્યો છે. જાણો, શું છે ઓવૈસીનો મામલો.
આ તમામ ઘટના 18મી લોકસભાના પ્રથમ સત્રના બીજા દિવસે બની હતી. પેલેસ્ટાઈનના વખાણ કર્યા બાદ ઓવૈસીએ કહ્યું કે તેઓ હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયેલા લોકોના મુદ્દા ઉઠાવતા રહેશે. જોકે, સૂત્રોચ્ચાર પર રાજકારણ શરૂ થયું હતું. વિરોધ પક્ષો, ખાસ કરીને ભાજપે તેમની પાસેથી માફી માંગવાની માંગ કરી હતી. એડવોકેટ વિનીત જિંદાલે પણ સોશિયલ મીડિયા પોસ્ટમાં દાવો કર્યો હતો કે તેણે પેલેસ્ટાઈન પ્રત્યે વફાદારી દર્શાવવા બદલ કલમ 102 (4) હેઠળ ઓવૈસીને ગેરલાયક ઠેરવવાની માંગ કરી છે. સુપ્રીમ કોર્ટના એડવોકેટ હરિશંકર જૈને પણ રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુને અસદુદ્દીન ઓવૈસી માટે આ જ માંગણી કરી હતી.
શું શપથ લેતી વખતે બીજા દેશનું નામ લેવું ખોટું છે?
સાંસદ તરીકે સભ્યપદ લેતી વખતે અત્યાર સુધી સાંસદ પોતાના રાજ્ય અને દેશની જ વાત કરતા હતા. આ પ્રથમ કિસ્સો છે જ્યારે કોઈ નેતાએ આ સમયગાળા દરમિયાન બીજા દેશ માટે નારા લગાવ્યા હોય. હવે આ મામલે સંસદીય કાર્ય મંત્રી કિરેન રિજિજુનું નિવેદન પણ આવ્યું છે. મિન્ટમાં છપાયેલા અહેવાલ મુજબ તેમણે કહ્યું કે પેલેસ્ટાઈન કે કોઈ દેશ સાથે અમારી કોઈ દુશ્મની નથી. એકમાત્ર સમસ્યા એ છે કે શું સભ્યએ શપથ દરમિયાન બીજા દેશ વિશે વાત કરવી જોઈએ. આપણે આ અંગેના નિયમો તપાસવાના રહેશે.
આ સમગ્ર મામલામાં કલમ 102નો વારંવાર ઉલ્લેખ કરવામાં આવી રહ્યો છે. વિરોધ પક્ષો આને ટાંકીને કહી રહ્યા છે કે લોકસભાની સદસ્યતા લેતી વખતે અન્ય કોઈ દેશને સમર્થન આપવું ખોટું છે અને તેના આધારે સભ્યપદ રદ પણ થઈ શકે છે.
આ વિભાગમાં શું છે
- લોકસભા અથવા રાજ્યસભાની કોઈપણ વ્યક્તિનું સભ્યપદ રદ થઈ શકે છે જો તે સંસદમાં ઉલ્લેખિત કાર્યાલય સિવાય ભારત સરકાર અથવા કોઈપણ રાજ્યની સરકાર હેઠળ નફાનું કોઈ પદ ધરાવે છે.
- જો નેતાની માનસિક સ્થિતિ બગડે અને કોર્ટ પણ આ વાત સ્વીકારે.
- જેની પાસે મોટું દેવું છે અને તે તેની લોન ચૂકવવામાં સક્ષમ નથી. કોર્ટે પણ આ વાત સ્વીકારી હતી.
- એવી વ્યક્તિ કે જે ભારતનો નાગરિક નથી, અથવા જેણે અસ્થાયી રૂપે વિદેશી દેશની નાગરિકતા લીધી છે. કલમ 102 કહે છે કે જો તમે બીજા દેશ પ્રત્યે નિષ્ઠા દર્શાવો તો પણ સભ્યપદ ગુમાવી શકાય છે. આ તે બિંદુ છે જ્યાં ઓવૈસી ઘેરાયેલા છે. પોતાના દેશના નેતા તરીકે શપથ લેતી વખતે તેમણે પેલેસ્ટાઈનનું નામ લીધું હતું. તમને જણાવી દઈએ કે હાલમાં આ દેશ ઈઝરાયેલના હુમલા હેઠળ છે જેના કારણે ભારે વિનાશ થઈ રહ્યો છે.
અન્ય ઘણા કારણો છે જેના માટે સભ્યપદ રદ થઈ શકે છે.
- જો કોઈ સભ્ય સંસદના બંને ગૃહો માટે ચૂંટાય છે, તો તેણે ચોક્કસ સમયની અંદર કોઈ એક ગૃહના સભ્યપદેથી રાજીનામું આપવું પડશે. આમ કરવામાં નિષ્ફળતાના પરિણામે સંસદનું સભ્યપદ ગુમાવવું પડશે.
- જો કોઈ સદસ્ય સળંગ 60 દિવસ સુધી જાણ કર્યા વિના ગેરહાજર રહે તો તે બેઠક ખાલી ગણી શકાય.
- કલમ 102(1)(a) હેઠળ, કલમ 191(1)(a) હેઠળ સાંસદો અને વિધાનસભા સભ્યોને એવી પોસ્ટ લેવા પર પ્રતિબંધ છે જ્યાં પગાર, ભથ્થાં અથવા અન્ય પ્રકારના સરકારી લાભો ઉપલબ્ધ હોય.
પક્ષપલટાને કારણે સભ્યપદ પણ ગુમાવી શકાય છે
કલમ 102 હેઠળ, પક્ષપલટાને કારણે સભ્યપદ પણ છીનવી શકાય છે, પરંતુ આમાં ઘણી છૂટ પણ છે. જો કોઈ સાંસદ જે પક્ષમાંથી ચૂંટાયા છે તે પક્ષનું સભ્યપદ છોડી દેશે, તો તે તેનું સભ્યપદ ગુમાવશે, જ્યારે કોઈ પક્ષ અન્ય રાજકીય પક્ષમાં જોડાઈ શકે છે જો બે તૃતીયાંશ ધારાસભ્યો તેની તરફેણમાં હોય.
જો સાંસદ તેમના પક્ષના આદેશનું પાલન ન કરે અથવા ચોક્કસ મતદાન દરમિયાન જાણ કર્યા વિના ગેરહાજર રહે તો કાર્યવાહી પણ થઈ શકે છે. આ કોઈપણ પ્રકારનું હોઈ શકે છે, જેમાંથી સૌથી મોટી કાર્યવાહી સભ્યપદ છીનવી રહી છે.
લોકપ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમ હેઠળ જો સાંસદને બે કે તેથી વધુ વર્ષની જેલની સજા થાય તો સભ્યપદ પણ ગુમાવી શકાય છે. જો કે, જો હાઇકોર્ટ અથવા સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા સજા પર સ્ટે આપવામાં આવે તો ગેરલાયક ઠરી શકાય નહીં.
આ નિયમ હેઠળ મહુઆનું સભ્યપદ ગુમાવ્યું હતું
સંસદના બંને ગૃહોમાં એથિક્સ કમિટી છે. તેઓ નેતાઓના નૈતિક વર્તન પર નજર રાખે છે. જો સમિતિ ભલામણ કરે છે કે કોઈ ચોક્કસ સભ્ય ગૃહની ગરિમા તોડી રહ્યો છે, અથવા જાહેર જીવનમાં શિષ્ટાચાર તોડી રહ્યો છે, તો આત્યંતિક કિસ્સામાં સભ્યપદ ગુમાવી શકાય છે. આ જ એથિક્સ કમિટીની ભલામણ પર મહુઆ મોઇત્રાનું સભ્યપદ પણ રદ કરવામાં આવ્યું હતું.
