ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ (ASI)ની ટીમે સતત બીજા દિવસે સંભલમાં સર્વેનું કામ ચાલુ રાખ્યું હતું. શનિવારે ટીમ સૌથી પહેલા કલ્કી વિષ્ણુ મંદિર પહોંચી હતી. આ પછી ટીમે મંદિરની નજીક સ્થિત કૃષ્ણ કૂવાનું નિરીક્ષણ કર્યું. જામા મસ્જિદથી થોડે દૂર કૃષ્ણ કૂવો આવેલો છે. તે ઊંચી દિવાલોથી ઘેરાયેલું છે.
કૂવાની અંદર ઝાડીઓ અને ગંદકી ફેલાયેલી હતી. જેના કારણે પાલિકાએ સફાઈ અભિયાન શરૂ કર્યું હતું. શુક્રવારે, ટીમે સંભલ અને તેની આસપાસના 19 કુવાઓ અને પાંચ તીર્થસ્થળોનું સર્વેક્ષણ કર્યું હતું. કાર્બન ડેટિંગ માટેના નમૂનાઓ ખગ્ગુ સરાઈ ખાતેના પ્રાચીન શિવ મંદિર અને સંકુલના પ્રાચીન કૂવામાંથી લેવામાં આવ્યા હતા.
જેથી તેમની પ્રાચીનતા જાણી શકાય. સંભલના ઐતિહાસિક અને ધાર્મિક મહત્વને ધ્યાનમાં લઈને ડીએમ ડો.રાજેન્દ્ર પાંસિયાએ એએસઆઈ ડાયરેક્ટરને પત્ર પાઠવી સર્વેની માંગણી કરી હતી. આ પછી ASIની ટીમે સંભલમાં પ્રાચીન ધાર્મિક સ્થળો અને કુવાઓનો સર્વે શરૂ કર્યો હતો.
એવું માનવામાં આવે છે કે અહીં 68 મંદિર, 19 કૂવા, 36 પુરા અને 52 ધર્મશાળાઓ છે. અધિકારીઓની મુલાકાત દરમિયાન મંદિરો અને કુવાઓ પ્રકાશમાં આવ્યા છે. આ મંદિરો અને કુવાઓ ધાર્મિક અને જળ સંરક્ષણના દૃષ્ટિકોણથી મહત્વપૂર્ણ છે. કારણ કે આ પ્રાચીન હોવાનું કહેવાય છે. તેથી, હેરિટેજ સંરક્ષણના દૃષ્ટિકોણથી તેમની ઉંમર નક્કી કરવી જરૂરી છે. આ ક્રમમાં ASIની ચાર સભ્યોની ટીમ શુક્રવારે સંભલ પહોંચી હતી અને સર્વે હાથ ધર્યો હતો. ટીમે સવારે 6 થી બપોરે 3:30 વાગ્યા સુધી સર્વે હાથ ધર્યો હતો.
આ કુવાઓ અને મંદિરોનો સર્વે કરવામાં આવ્યો હતો
1- ચતુર્મુખ બ્રહ્મ કુપા, ગામ આલમ સરાય
2- અમૃત કૂવો, કૂવો મંદિર, દુર્ગા કોલોની,
3- મોહલ્લા હલ્લુ સરાઈ અશોક કૂવામાં આવેલું છે
4- સપ્તસાગર કુવા, મોહલ્લા કોટ પૂર્વમાં સ્થિત સાર્થલેશ્વર મંદિર
5- બલિદાન કૂવો, કુચેવાલી ગલી
6- હયાતનગર ધર્મ કુપા ખાતે આવેલ છે
7- ઋષિકેશ કૂવા, મોહલ્લા કોટ પૂર્વમાં આવેલું શિવ મંદિર
8- પરાસર કૂવામાં, કલ્કી મંદિર પાસે, મોહલ્લા કોટ પૂર્વમાં સ્થિત છે.
9- સંભલ કોતવાલી સામે અકર્મમોચન કૂવા, મોહલ્લા થેર ખાતે સ્થિત છે.
10- જામા મસ્જિદ ચોકી નીચે ધારણી બારહ કૂવા, મોહલ્લા કોટ ગરવી સ્થિત છે.
11- ભદ્રકા આશ્રમ તીર્થ, હોજ ભડેસરા
12- સ્વર્ગદીપ તીર્થ/સતી મઠ, ગામ જલાલપોર મોહમ્મદબાદ સ્થિત છે
13- ચક્રપાણી તીર્થ, ગામ જલાલપોર મોહમ્મદબાદ
14- મોહલ્લા કોટ ગરવી, એક રાતની મસ્જિદ પાસે પ્રાચીન કૂવામાં આવેલી છે.
15- પ્રાચીન કૂવામાં આવેલું જામા મસ્જિદ સંકુલ, મોહલ્લા કોટ ગરવી, સંભલ.
16- મહોલ્લા ચમન સરાય, બાલ વિદ્યા મંદિરની સામે પ્રાચીન કુવો આવેલો છે.
17- ન્યારી વાલી મસ્જિદ પ્રાચીન કુવા, મોહલ્લા ખગ્ગુ સરાઈમાં સ્થિત છે
18- કોટ પૂર્વમાં પ્રાચીન કૂવામાં આવેલ ગદ્દીસ મોહલ્લા
19- શેઠ વાલી ગલી પ્રાચીન કૂવામાં આવેલું છે, મહોલ્લા કોટ પૂર્વ
20- મહોલ્લા ડુંગર સરાઈ, એજંટી ચારરસ્તા પાસે, પ્રાચીન કૂવામાં આવેલ છે.
21- મોહલ્લા ખગ્ગુ સરાઈ પ્રાચીન મંદિર અને કૂવામાં આવેલું છે.
22- પ્રાચીન તીર્થ / સ્મશાન / મંદિર, આર્ય કોલ્ડ સ્ટોર પાસે, અઝીઝપુર અસદપુર.
સંભાલ ASI સર્વે અપડેટઃ ટીમ બીજા દિવસે વિવિધ ધાર્મિક સ્થળોએ પહોંચી સેમ્પલ લીધા
ASIની ટીમ સંભાલમાં સર્વે કરી રહી છે – તસવીરઃ સંવાદ
સંભલનું ઐતિહાસિક અને ધાર્મિક મહત્વ છે. ASIની ટીમે 19 કૂવા અને પાંચ યાત્રાધામોનો સર્વે કર્યો છે. આ સર્વે લગભગ 9 કલાક સુધી ચાલ્યો હતો. જો જરૂરી હોય તો ટીમને ફરીથી બોલાવી શકાય છે. અત્યાર સુધીમાં જે પણ સર્વે ટીમે કર્યો છે તેના આધારે રિપોર્ટ તૈયાર કરવામાં આવશે. રિપોર્ટના આધારે આગળની કાર્યવાહી કરવામાં આવશે. -ડો. રાજેન્દ્ર પાંસિયા, ડીએમ, સંભલ
