દેશમાં ટૂંક સમયમાં વસ્તી ગણતરી શરૂ થઈ શકે છે. કેન્દ્ર સરકારે રવિવારે આના સંકેત આપ્યા છે. જો કે હજુ સુધી આ તારીખ અંગે સત્તાવાર રીતે કંઈ કહેવામાં આવ્યું નથી. એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે સરકાર જાતિ સંબંધિત કોલ પર પણ વિચાર કરી શકે છે. આ સિવાય વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની આગેવાની હેઠળની સરકાર પણ આ કાર્યકાળ દરમિયાન એક દેશ, એક ચૂંટણીનો અમલ કરી શકે છે.
સરકારે દશવાર્ષિક વસ્તીગણતરી હાથ ધરવાની તૈયારીઓ શરૂ કરી દીધી છે, પરંતુ પ્રક્રિયામાં જાતિ સંબંધિત ‘કૉલમ’ સામેલ કરવા અંગે હજુ સુધી કોઈ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો નથી. સૂત્રોએ રવિવારે આ માહિતી આપી હતી. એક સૂત્રએ નામ ન આપવાની શરતે જણાવ્યું હતું કે ટૂંક સમયમાં જ દશવાર્ષિક વસ્તી ગણતરી હાથ ધરવામાં આવશે. ભારતમાં 1881 થી દર 10 વર્ષે વસ્તી ગણતરી હાથ ધરવામાં આવે છે.
આ દશવાર્ષિક વસ્તી ગણતરીનો પ્રથમ તબક્કો 1 એપ્રિલ, 2020 ના રોજ શરૂ થવાની ધારણા હતી, પરંતુ COVID-19 રોગચાળાને કારણે તેને મુલતવી રાખવી પડી હતી. ગયા વર્ષે સંસદ દ્વારા પસાર કરવામાં આવેલ મહિલા અનામત અધિનિયમનો અમલ પણ દશવાર્ષિક વસ્તી ગણતરી સાથે જોડાયેલો છે.
લોકસભા અને રાજ્ય વિધાનસભાઓમાં મહિલાઓ માટે એક તૃતીયાંશ બેઠકો અનામત રાખવા અંગેનો કાયદો અમલમાં આવ્યા પછી યોજાનારી પ્રથમ વસ્તી ગણતરીના સંબંધિત ડેટાના આધારે સીમાંકનની પ્રક્રિયા શરૂ થયા બાદ અમલમાં આવશે. આ અધિનિયમ. જ્યારે દશવાર્ષિક વસ્તી ગણતરીમાં જાતિ સંબંધિત કૉલમનો સમાવેશ કરવા વિશે પૂછવામાં આવ્યું ત્યારે સૂત્રએ કહ્યું, ‘આ અંગે નિર્ણય લેવાનો બાકી છે.’
રાજકીય પક્ષો જ્ઞાતિની વસ્તી ગણતરી કરવા ભારપૂર્વક માંગ કરી રહ્યા છે. નવા ડેટાની ગેરહાજરીમાં, સરકારી એજન્સીઓ હજુ પણ નીતિઓ ઘડી રહી છે અને 2011ની વસ્તી ગણતરીના ડેટાના આધારે સબસિડીની ફાળવણી કરી રહી છે.
વસ્તી ગણતરી અને રાષ્ટ્રીય વસ્તી રજિસ્ટર (NPR) ના અપડેટ હેઠળ ઘરની સૂચિનો તબક્કો 1 એપ્રિલથી 30 સપ્ટેમ્બર, 2020 સુધી દેશભરમાં હાથ ધરવામાં આવનાર હતો, પરંતુ COVID-19ને કારણે મુલતવી રાખવામાં આવ્યો હતો.
અધિકારીઓએ જણાવ્યું કે સરકાર સમગ્ર વસ્તી ગણતરી અને NPR પ્રક્રિયા પર રૂ. 12,000 કરોડથી વધુ ખર્ચ કરે તેવી શક્યતા છે. આ પહેલી ડિજિટલ વસ્તી ગણતરી હશે, જેના દ્વારા નાગરિકોને પોતાની ગણતરી કરવાની તક મળશે. આ માટે, સેન્સસ ઓથોરિટીએ સ્વ-ગણતરી પોર્ટલ તૈયાર કર્યું છે, જે હજુ સુધી શરૂ કરવામાં આવ્યું નથી. સ્વ-ગણતરી દરમિયાન આધાર અથવા મોબાઈલ નંબર ફરજિયાત જનરેટ કરવામાં આવશે.
