Pakistan: ગરીબીથી પીડિત પાડોશી દેશ પાકિસ્તાનની સ્થિતિ કેટલી ખરાબ થઈ ગઈ છે તેનો અંદાજ એ વાત પરથી લગાવી શકાય છે કે તે પોતાના ફાઈટર પ્લેનનું સમારકામ પણ કરાવી શકતું નથી. આવી સ્થિતિમાં યુદ્ધ માટે તૈયાર પાકિસ્તાની એર સર્વિસના F-16 એરક્રાફ્ટની આખી બેચ એક રીતે અપંગ બની ગઈ છે. પરિસ્થિતિ એવી બની કે જ્યારે પાકિસ્તાને એરોનોટિકલ ડિવિઝનમાં યુએસ સ્થિત કંપનીને જરૂરી સ્પેરપાર્ટ્સ માટે વિનંતી મોકલી, ત્યારે કંપનીએ પહેલા પાકિસ્તાન સરકારને લેણાંની ચુકવણી માટે પત્ર લખ્યો અને સાધનોનો પુરવઠો અટકાવી દીધો. આવા સંજોગોમાં પાકિસ્તાની વાયુસેના લાચાર બની હતી. કારણ કે તેમની પાસે તેમના જહાજના એન્જિનને રિપેર કરવા માટે જરૂરી સ્પેરપાર્ટ્સ નથી તેમજ તેઓ જે જહાજો બનાવે છે તેના માટે જરૂરી સ્પેરપાર્ટ્સ નથી, જેના આધારે તેમના જહાજો ઉડી શકે છે. જવાબદાર વિભાગે તેની દુર્દશા અંગે પાકિસ્તાન સરકારને પત્ર લખ્યો છે અને બાકી રકમ ચૂકવવા વિનંતી કરી છે. પાકિસ્તાન સરકાર દ્વારા બાકી રકમની ચૂકવણી ન કરવાને કારણે, અમેરિકન કંપનીએ તાત્કાલિક અસરથી પાકિસ્તાન આર્મીને અન્ય આવશ્યક સાધનો પહોંચાડવા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે. જેના કારણે પાકિસ્તાનમાં બનાવવામાં આવી રહેલા જહાજોને અસર થવા લાગી છે. આવા સંજોગોમાં આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે પાકિસ્તાનની વાયુસેના નબળી પડી જવાની ચર્ચાઓ થવા લાગી છે.
કરાચી સ્થિત મિરાજ રિબિલ્ડ ફેક્ટરીએ પાકિસ્તાન એરફોર્સ વતી F-16 ફાઈટર એરક્રાફ્ટની જાળવણી માટે પત્ર લખ્યો છે. આ ગોપનીય પત્રમાં પાકિસ્તાન વાયુસેનાના F-16 ફાઈટર એરક્રાફ્ટના એન્જિનમાં જરૂરી સ્પેરપાર્ટ્સની અછતનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. પત્રમાં ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે કે પાકિસ્તાનનો અમેરિકન કંપની પ્રીત એન્ડ વ્હીટની સાથે કરાર છે. આ કરાર હેઠળ, ફાઇટર એરક્રાફ્ટની જાળવણી અને જહાજના ઉત્પાદનની સંપૂર્ણ જવાબદારી આ અમેરિકન કંપનીની છે. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, જ્યારે આ કંપનીનો થોડા સમય માટે પાકિસ્તાનના ફાઈટર એરક્રાફ્ટના સમારકામ અને ઉત્પાદન માટે સંપર્ક કરવામાં આવ્યો હતો, ત્યારે તેણે પાકિસ્તાનમાં તેના જરૂરી સ્પેરપાર્ટ્સ અને અન્ય મહત્વપૂર્ણ જરૂરિયાતો પૂરી પાડવાનો ઈન્કાર કરી દીધો હતો. આટલું જ નહીં, જહાજની ઉત્પાદન જરૂરિયાતો પૂરી કરતા આવશ્યક સ્પેરપાર્ટ્સ પણ કંપનીએ બાકી ચૂકવણી ન થવાને કારણે બંધ કરી દીધા છે.
સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, કંપની દ્વારા પાકિસ્તાનને મોકલવામાં આવેલા રિમાઇન્ડરમાં તેણે તેની જૂની રકમ કરતાં લગભગ ત્રણ લાખ યુએસ ડોલરની માંગણી કરી હતી. કારણ કે પાકિસ્તાને પોતાના વાયુસેનાના કાફલામાં F-16 ફાઈટર એરક્રાફ્ટને હંમેશા સારી સ્થિતિમાં રાખવાની જરૂર છે. પરંતુ પાકિસ્તાનની ખરાબ સ્થિતિ અને ગરીબીને કારણે અમેરિકન કંપની આ પેમેન્ટ કરી શકતી નથી. પરિણામે પાકિસ્તાનની સેનાની સૌથી મોટી જરૂરિયાતોમાંથી એક ખતરામાં છે. નબળી નાણાકીય અસ્કયામતો હોવા છતાં, પાકિસ્તાન એરોનોટિકલના ટેકનિકલ નિર્દેશાલયે પાકિસ્તાન સરકારને આગળ પત્ર લખ્યો છે કે આ જરૂરિયાત દરેક કિંમતે પૂરી થવી જોઈએ. એટલે કે અમેરિકન કંપનીનું બાકી ચૂકવણું આપવું જોઈએ જેથી કરીને તેમની સેનામાં ફાઈટર પ્લેનની હાજરી જળવાઈ રહે.
પાકિસ્તાન એરોનોટિકલ વિભાગે એટલી હદે પોતાની લાચારી વ્યક્ત કરી છે કે જો સ્પેરપાર્ટસની સપ્લાય પુનઃસ્થાપિત કરવામાં નહીં આવે તો વિમાનના સંચાલનમાં ગંભીર પડકારોનો સામનો કરવો પડી શકે છે. એટલે કે તેમના ફાઈટર પ્લેન માટે સ્પેરપાર્ટસ અને સાધનોની ભારે અછત હોવાનું સ્પષ્ટપણે સ્વીકારવામાં આવ્યું છે. જો આ લાંબા સમય સુધી ચાલુ રહેશે તો પાકિસ્તાન આર્મીના ફાઈટર પ્લેન ગ્રાઉન્ડ થવાના આરે આવી જશે. એટલું જ નહીં, પાકિસ્તાનમાં ફાઈટર એરક્રાફ્ટની જાળવણી કરતી એજન્સીએ કરાચીને જલદીથી તેની બાકી રકમ ચૂકવવા માટે કડક પત્ર લખ્યો છે.
અમેરિકન કંપનીએ પાકિસ્તાનમાં સૈન્યને આપવામાં આવતી સુવિધાઓના બદલામાં તેના જૂના લેણાંની માંગણી કરતો પત્ર જ લખ્યો નથી, પરંતુ મોટા સાધનોની ડિલિવરી પણ બંધ કરી દીધી છે. આ સાધનોની ડિલિવરી પર પ્રતિબંધથી પાકિસ્તાન સરકારની સાથે-સાથે સેનામાં પણ ખળભળાટ મચી ગયો છે. મળતી માહિતી મુજબ, અમેરિકન કંપની P&W એ ચૂકવણીમાં વિલંબ અને વારંવાર રિમાઇન્ડર્સને કારણે તેની ઘણી મોટી ડિલિવરી બંધ કરી દીધી છે. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, જ્યારે અમેરિકન કંપનીએ આ રીતે કડક નિર્ણય લીધો, ત્યારે પાકિસ્તાન સરકાર વતી કરાચીમાં બેઠેલા જવાબદાર વિભાગે તે કંપનીને ફરીથી એક પત્ર લખીને ખાતરી આપી કે તેઓ તેમની બાકી રકમ ચૂકવશે. જો કે, પાકિસ્તાની બાબતોના નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે હાલમાં પાકિસ્તાનની આર્થિક સ્થિતિ ખૂબ જ ખરાબ છે. સેન્ટર ફોર ડેવલપમેન્ટ એન્ડ સ્ટ્રેટેજી ઑફ એશિયા પેસિફિકના ડેપ્યુટી ડિરેક્ટર ડૉ.અખિલ સિંહનું કહેવું છે કે આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં પાકિસ્તાનના રૂપિયાનું મૂલ્ય સતત ઘટી રહ્યું છે. મોંઘવારી તેની ટોચ પર છે. પાકિસ્તાન વિદેશમાંથી લીધેલી લોન ચૂકવવાની સ્થિતિમાં નથી. આવી સ્થિતિમાં પાકિસ્તાન સામે પડકારોનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે કે તેની લેણી રકમ કેવી રીતે ચૂકવવી.
ભારતીય સૈન્યના નિવૃત્ત બ્રિગેડિયર હરમોહિન્દર સિંહનું કહેવું છે કે લેણાં ન ચૂકવવાની આ સ્થિતિ પાકિસ્તાનમાં પહેલીવાર બની નથી. આ પહેલા પણ આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે પાકિસ્તાનનું ભારે અપમાન થયું છે. તેમનું કહેવું છે કે વિશ્વના વિવિધ દેશોમાં કાર્યરત પાકિસ્તાનના દૂતાવાસોમાં કર્મચારીઓ અને વાહનોના પેમેન્ટ માટે પાકિસ્તાનને સતત પત્રો લખવામાં આવ્યા છે. આથી જો આ અમેરિકન કંપનીએ પાકિસ્તાનને તેના લેણાં ચૂકવવા માટે પત્ર લખ્યો હોય તો તેમાં કંઈ નવું નથી. પરંતુ બ્રિગેડિયર હરમોહિન્દરનું કહેવું છે કે પાકિસ્તાન માટે સૌથી મહત્વની અને ચોંકાવનારી બાબત એ છે કે કંપનીએ તે જરૂરી ઉપકરણોની સપ્લાય બંધ કરી દીધી છે. આવી સ્થિતિમાં પાકિસ્તાનની સેના નબળી સ્થિતિમાં પહોંચી ગઈ હશે.
