સ્વીડિશ શોધક આલ્ફ્રેડ નોબેલનું અવસાન આ દિવસે એટલે કે 10 ડિસેમ્બર 1896ના રોજ થયું હતું. તેમનો જન્મ 21 ઓક્ટોબર 1933ના રોજ થયો હતો. આલ્ફ્રેડ નોબેલ તેમના પરિવાર સાથે રશિયાના સેન્ટ પીટર્સબર્ગમાં રહેવા ગયા. અહીં તેણે રસાયણશાસ્ત્ર, સ્વીડિશ, રશિયન, અંગ્રેજી, ફ્રેન્ચ અને જર્મન ભાષાઓ શીખી. આલ્ફ્રેડ નોબેલે ડાયનામાઈટ અને અન્ય ઉચ્ચ વિસ્ફોટકોની શોધ કરી હતી. તેનો પરિવાર પીટર્સબર્ગમાં એક ફેક્ટરી ચલાવતો હતો, જે ખાણ વિસ્ફોટકો અને અન્ય લશ્કરી સાધનોનું ઉત્પાદન કરતી હતી.
આલ્ફ્રેડ નોબેલની યાદમાં નોબેલ પુરસ્કારની શરૂઆત કરવામાં આવી હતી. પ્રથમ નોબેલ પુરસ્કાર 10 ડિસેમ્બર, 1901 ના રોજ સ્વીડનના સ્ટોકહોમમાં ભૌતિકશાસ્ત્ર, રસાયણશાસ્ત્ર, દવા, સાહિત્ય અને શાંતિના ક્ષેત્રોમાં આપવામાં આવ્યા હતા. આલ્ફ્રેડ નોબેલના મૃત્યુની પાંચમી વર્ષગાંઠ નિમિત્તે આ સમારોહનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. આલ્ફ્રેડે તેની વસિયતમાં જણાવ્યું હતું કે તેની એસ્ટેટનો મોટો હિસ્સો ફંડમાં મૂકવામાં આવે. તેમાં જે રસ છે તે એવા લોકોને પુરસ્કારોના રૂપમાં વાર્ષિક ધોરણે વહેંચવામાં આવશે જેમણે પાછલા વર્ષ દરમિયાન માનવજાતને સૌથી વધુ ફાયદો પહોંચાડ્યો છે.
અત્યાર સુધીમાં એક હજાર વ્યક્તિઓ અને સંસ્થાઓને કુલ 627 નોબેલ પુરસ્કાર આપવામાં આવ્યા છે. જેમાં 66 મહિલાઓનો પણ સમાવેશ થાય છે. જો કે નોબેલે ઈનામો સ્થાપિત કરવા માટે કોઈ કારણ આપ્યું ન હતું, તે વ્યાપકપણે માનવામાં આવે છે કે આલ્ફ્રેડે યુદ્ધમાં તેની શોધના વધુને વધુ ઘાતક ઉપયોગ બદલ નૈતિક અફસોસને કારણે આવું કર્યું હતું.
વિસ્ફોટકોનો પ્રયોગ ચાલુ રાખ્યો
ક્રિમીયન યુદ્ધના અંત પછી, તેમના પિતાનો વ્યવસાય પડી ભાંગવા લાગ્યો, તેથી આલ્ફ્રેડ નોબેલ સ્વીડન પાછા ફર્યા અને એક પ્રયોગશાળાની સ્થાપના કરી. આમાં તેણે વિસ્ફોટકોનો પ્રયોગ શરૂ કર્યો. તેમણે વર્ષ 1863માં નાઈટ્રોગ્લિસરિનના વિસ્ફોટને નિયંત્રિત કરવાનો માર્ગ શોધી કાઢ્યો હતો. તે અત્યંત અસ્થિર પ્રવાહી હતું. થોડા સમય પહેલા તેની શોધ થઈ હતી, પરંતુ પહેલા તેનો ઉપયોગ ખૂબ જ ખતરનાક માનવામાં આવતો હતો.
ભાઈએ જીવ ગુમાવ્યો
આ શોધ પછી નોબેલે બ્લાસ્ટિંગ કેપની શોધ કરી. એકવાર એક પ્રયોગ દરમિયાન તેનો નાનો ભાઈ અને ઘણા લોકો મૃત્યુ પામ્યા. આ પછી મીડિયાએ ભૂલથી સમાચારને ‘મોતના વેપારી મૃત્યુ પામ્યા’ તરીકે હેડલાઇન કરી દીધા. મીડિયાએ વિચાર્યું કે આલ્ફ્રેડ નોબેલ મૃત્યુ પામ્યા છે. આ ઘટના બાદ તે ખૂબ જ દુઃખી થયો હતો.
આલ્ફ્રેડ નોબેલના નામે 355 પેટન્ટ
આલ્ફ્રેડ નોબેલના નામે 355 પેટન્ટ છે, પરંતુ દુનિયા તેમને ડાયનામાઈટના કારણે ઓળખે છે. બાંધકામમાં તેનો સૌથી વધુ ઉપયોગ થતો હતો. આ પછી ડાયનામાઈટનો દુરુપયોગ થવા લાગ્યો. આવા સમાચાર મળતાં તે દુઃખી થઈ ગયો. તેઓ શાંતિવાદી સ્વભાવના વ્યક્તિ હતા. તે પછીના વર્ષોમાં, તેણે વિશ્વ પર તેની શોધની અસર વિશે ઊંડી શંકાઓ વિકસાવી.
