દેશમાં લગભગ 400 નદીઓ છે, જેમાંથી કેટલીક નદીઓ દેવીઓની જેમ પૂજનીય છે. આ પવિત્ર નદીઓની પૂજા પણ યોગ્ય રીતે કરવામાં આવે છે. આમાં ગંગા, યમુના, સરસ્વતી અને નર્મદા જેવી ઘણી નદીઓનો સમાવેશ થાય છે. આવી સ્થિતિમાં, નર્મદાને આસ્થાનું મુખ્ય કેન્દ્ર પણ માનવામાં આવે છે. મોટાભાગની નદીઓ પશ્ચિમથી પૂર્વ તરફ વહે છે, પરંતુ નર્મદા નદી પૂર્વથી પશ્ચિમ તરફ વહે છે અને અરબી સમુદ્રમાં જોડાય છે. આવી સ્થિતિમાં, ઘણા લોકોના મનમાં આ પ્રશ્ન ઉદ્ભવે છે કે નર્મદા નદી વિરુદ્ધ દિશામાં કેમ વહે છે?
નર્મદા નદીનું ઉદ્ગમ સ્થાન
પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, નર્મદા નદી ભગવાન શિવના શરીરમાંથી ઉદ્ભવી હોવાનું માનવામાં આવે છે, તેથી તેને ‘શિવ પુત્રી’ અથવા ‘શંકરી’ કહેવામાં આવે છે. એવું પણ માનવામાં આવે છે કે આ નદીના કિનારે મળેલા પથ્થરો શિવલિંગના આકારના છે, જેને ‘બાણાલિંગ’ કહેવામાં આવે છે અને હિન્દુ ધર્મમાં ખૂબ જ પૂજનીય માનવામાં આવે છે.
એક દંતકથા અનુસાર, જ્યારે ભગવાન શિવ મૈકલ પર્વત પર તપસ્યા કરી રહ્યા હતા, ત્યારે તેમના શરીરમાંથી પડતા પરસેવાના ટીપાંથી એક તળાવ બન્યું, જેમાંથી એક સુંદર કન્યા પ્રગટ થઈ. દેવતાઓએ આ છોકરીનું નામ ‘નર્મદા’ રાખ્યું અને ત્યારથી તે નર્મદા તરીકે જાણીતી થઈ.
નર્મદા નદીના વિપરીત પ્રવાહની દંતકથા
વિરુદ્ધ દિશામાં વહેતી નર્મદા સાથે સંકળાયેલી એક દંતકથા અનુસાર, નર્મદા રાજા મેકલની પુત્રી હતી. જ્યારે તે લગ્નયોગ્ય બની, ત્યારે રાજાએ જાહેરાત કરી કે જે વ્યક્તિ ગુલબકૌલીનું ફૂલ લાવશે તે જ નર્મદા સાથે લગ્ન કરી શકશે. રાજકુમાર સોનભદ્રએ આ પડકાર સ્વીકાર્યો અને તેમના લગ્નની તૈયારીઓ શરૂ થઈ ગઈ.
પરંતુ લગ્ન પહેલાં, નર્મદાએ રાજકુમારને જોવાની ઇચ્છા વ્યક્ત કરી અને તેની મિત્ર જોહિલાને સંદેશો મોકલ્યો. જ્યારે સોનભદ્રે જોહિલાને જોઈ, ત્યારે તેણે તેને નર્મદા સમજી લીધી અને તેની સમક્ષ પ્રેમનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો. જોહિલા આ પ્રસ્તાવનો ઇનકાર કરી શકી નહીં અને તે બંને પ્રેમમાં પડી ગયા.
જ્યારે નર્મદાને આ વાતની ખબર પડી, ત્યારે તે ગુસ્સે થઈ ગઈ અને તેણે જીવનભર અપરિણીત રહેવાનો નિર્ણય લીધો. આ ગુસ્સામાં, તે વિરુદ્ધ દિશામાં વહેવા લાગી અને અંતે અરબી સમુદ્રમાં ભળી ગઈ. ત્યારથી નર્મદાને કુંવારી નદી તરીકે પૂજવામાં આવે છે અને તેના દરેક કાંકરાને ‘નરવદેશ્વર શિવલિંગ’ કહેવામાં આવે છે.
