સીરિયામાં બશર અલ-અસદ પર સૂર્ય આથમી ગયો છે. રાજધાની દમાસ્કસને હયાત તહરિર અલ-શામ (HTAS) લડવૈયાઓએ કબજે કરી લીધું છે. હાલમાં, આ લડવૈયાઓએ દેશના મોટા વિસ્તાર પર કબજો કરી લીધો છે અને આ લડવૈયાઓ સીરિયાના ઉત્તરમાં ઇદલિબથી ઉભરી આવ્યા હતા અને રાષ્ટ્રપતિ બશર અલ-અસદના દમાસ્કસ પહોંચતા પહેલા જ અલેપ્પો અને હોમ્સ જેવા શહેરો પર કબજો કરીને દમાસ્કસ પહોંચ્યા હતા દેશ છોડીને રશિયા ભાગી ગયા આ સાથે સીરિયા એવી સ્થિતિ પર પહોંચી ગયું છે કે જેના પર ઘણી શક્તિઓ નજર રાખી રહી છે.
સીરિયામાં વિશ્વનું હિત શું છે?
હાલમાં રશિયા, અમેરિકા, ઈઝરાયેલ, ઈરાન, તુર્કી જેવા દેશો સીરિયા પર નજર રાખી રહ્યા છે. આ સિવાય હયાત તહરિર અલ-શામ, કુર્દિશ આર્મી, સીરિયન નેશનલ આર્મી અને ઈસ્લામિક સ્ટેટની હાજરી ત્યાં પહેલેથી જ છે. હયાત તહરિર અલ-શામના દમાસ્કસ પર કબજો કર્યા પછી, યુએસએ રવિવારે એક નિવેદનમાં કહ્યું કે સીરિયામાં સત્તાનું સંતુલન બદલાઈ ગયું છે, ઇસ્લામિક સ્ટેટ તેનો ફાયદો ઉઠાવવાની કોશિશ કરશે, પરંતુ અમે આવું થવા દઈશું નહીં. જો કે અમેરિકાના નવા ચૂંટાયેલા રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પનો મત અલગ છે. તેમણે શનિવારે એક ટ્વિટમાં કહ્યું હતું કે, “સીરિયા એક સમસ્યા છે, પરંતુ તે અમારો મિત્ર નથી, અમેરિકાને તેની સાથે કોઈ લેવાદેવા ન હોવી જોઈએ.” આ અમારી લડાઈ નથી. તેને ખતમ થવા દો. આમાં સામેલ ન થાઓ!” તેણે એમ પણ લખ્યું કે રશિયાએ દાયકાઓ સુધી સીરિયાને બચાવ્યો, પરંતુ તેઓએ બસર અલ-અસદને પણ મદદ કરી નહીં, કારણ કે તે પોતે યુક્રેન સાથેના યુદ્ધમાં ફસાયેલા છે, જેમાં તેના છ લાખ સૈનિકો હતા. આ ટ્રમ્પનો અભિપ્રાય છે કે તેમણે રાષ્ટ્રપતિ બન્યા પછી શું વલણ અપનાવ્યું છે તે જોવું રસપ્રદ રહેશે.
2011માં આરબ સ્પ્રિંગ દરમિયાન સીરિયામાં અસદ સરકાર વિરુદ્ધ લોકો રસ્તા પર ઉતરી આવ્યા હતા. બાદમાં તે ગૃહયુદ્ધમાં ફેરવાઈ ગયું. અસદે પોતાના વિરોધીઓ સામે કડક પગલાં લીધા. આ ગૃહયુદ્ધમાં સીરિયાની સરકાર, અમેરિકા, ઈરાન અને રશિયા જેવા દેશો અને ઈસ્લામિક સ્ટેટ જેવા આતંકવાદી સંગઠનો જેવા અનેક પક્ષો સામેલ હતા. આ ગૃહયુદ્ધમાં અડધા મિલિયનથી વધુ સીરિયન માર્યા ગયા હતા અને લાખો લોકો બેઘર બન્યા હતા અને અન્ય દેશોમાં આશ્રય લેવો પડ્યો હતો.
બશર અલ-અસદ અને રશિયા વચ્ચે મિત્રતા
આ ગૃહયુદ્ધનો સામનો કરવામાં રશિયાએ બશર અલ-અસદની મદદ કરી. અસદે રશિયન સેનાની મદદથી પોતાની જાતને મજબૂત કરી. 13 વર્ષના ગૃહયુદ્ધ પછી જ્યારે હયાત તહરિર અલ-શામ લડવૈયાઓ દમાસ્કસ પહોંચ્યા, ત્યારે ન તો રશિયા કે ઈરાન અસદને બચાવવા આગળ આવ્યા. પરિણામ એ આવ્યું કે સીરિયાનો મોટા ભાગનો વિસ્તાર હયાત તહરિર અલ-શામ દ્વારા કબજે કરવામાં આવ્યો. હવે તેને સીરિયન નેશનલ કોએલિશનનું સમર્થન પણ મળી ગયું છે. આજે અમેરિકન અને ઈઝરાયેલની સેના પણ સીરિયામાં કાર્યવાહી કરી રહી છે. એવા અહેવાલો છે કે અસદે પોતાના અંતિમ દિવસોમાં અમેરિકા સાથે સંબંધો સ્થાપિત કર્યા હતા અને હવે અસદના ગયા પછી અમેરિકાને લાગશે કે તેનો ઉદ્દેશ્ય દૂર થઈ રહ્યો છે. તેમને ડર છે કે ત્યાં વધુ કેટલાક બળવાખોર સંગઠનો ઉભા થઈ શકે છે. અમેરિકી સેના ISના સ્થાનોને નિશાન બનાવી રહી છે. અમેરિકાને શંકા છે કે હયાત તહરિર અલ-શામના લડવૈયાઓએ પણ આઈએસના લડવૈયાઓ સાથે સંબંધો વધારી દીધા છે. આ જોડાણ તોડવા માટે અમેરિકા કાર્યવાહી કરી રહ્યું છે. તેના દ્વારા તે અન્ય આતંકવાદી સંગઠનોને સંદેશ આપવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યો છે કે જો તેઓ આઈએસ સાથે સંબંધ રાખશે તો તેમની વિરુદ્ધ કાર્યવાહી કરવામાં આવશે.
સીરિયામાંથી ભાગીને બશર અલ અસદે રશિયામાં આશરો લીધો છે. રશિયાએ પણ આ વાતની પુષ્ટિ કરી છે. હકીકતમાં રશિયા માટે સીરિયા વ્યૂહાત્મક રીતે મહત્વપૂર્ણ છે. સોવિયત યુગથી રશિયાનો આ એકમાત્ર સૈન્ય મથક છે, જ્યાં રશિયાએ અસદને ગૃહ યુદ્ધમાં મદદ કરવા માટે પણ મોકલ્યું હતું. આપણે કહી શકીએ કે રશિયાએ જ અસદની સત્તા બચાવી હતી. જો સીરિયા પર રશિયાની પકડ નબળી પડશે તો પશ્ચિમ એશિયામાં રશિયાની હાજરી ખતમ થઈ જશે.
ઈરાને કેમ આંખ આડા કાન કર્યા?
ઈરાન બશર અલ-અસદની સીરિયન સરકારનો એક મોટો સાથી માનવામાં આવતો હતો, ઈરાન સીરિયા સામે લડવા માટે સૈન્યને હથિયાર, સૈનિકો અને તાલીમ આપીને મદદ કરતું હતું. વાસ્તવમાં રશિયા અને ઈરાન પાસેથી મદદ લેવાની સાથે અસદ ગુપ્ત રીતે અમેરિકા સાથે સંબંધો સુધારવામાં પણ વ્યસ્ત હતા. આ જ કારણ છે કે ઈરાનના એક્સિસ ઑફ રેઝિસ્ટન્સમાં સામેલ તમામ દેશો અને સંગઠનો ઈઝરાયેલ-ગાઝા યુદ્ધ કે લેબનોન પર ઈઝરાયેલના હુમલા દરમિયાન હિઝબુલ્લાહને મદદ કરી રહ્યા હતા. પરંતુ બશર અલ-અસદ મુક્તિ સાથે બધુ થતું જોઈ રહ્યા હતા. આનાથી ઈરાન ઘણો નારાજ થયો. આ પછી, તેણે પોતાને માટે સલામત માર્ગ શોધવા અને બળવાખોરોની મદદથી સીરિયા છોડવાનું વધુ સારું માન્યું. સીરિયામાં અસદ સરકારનું પતન ઈરાન માટે આંચકાથી ઓછું નથી.
ઈઝરાયેલની સેના સીરિયામાં કેમ ઘૂસી ગઈ?
અસદના પતન પછી ઇઝરાયલી દળો સીરિયામાં ઘૂસી ગયા છે. તેણે સીરિયાના ગોલાન હાઇટ્સનો 10 કિલોમીટર વિસ્તાર કબજે કર્યો છે. 1974ના કરાર બાદ ઈઝરાયેલની સેના પહેલીવાર સીરિયામાં પ્રવેશી છે. ઈઝરાયેલ સીરિયા પર હિઝબુલ્લાહ લડવૈયાઓને આશ્રય આપવાનો આરોપ લગાવી રહ્યું છે. આ કારણે તેમના સંબંધો ક્યારેય સામાન્ય નહોતા. ઈઝરાયેલ સીરિયા પર કબજો કરીને ઈરાનને એક સંદેશ આપવા માંગે છે. ઈઝરાયેલ કુર્દ મોરચાને મદદ કરી શકે છે આ સ્થિતિમાં ઈરાન હિઝબુલ્લાહને મદદ કરી શકશે નહીં. આ સ્થિતિ ઈઝરાયેલ માટે ફાયદાકારક રહેશે
