Ebrahim Raisi : ઈરાનના દિવંગત રાષ્ટ્રપતિ ઈબ્રાહિમ રાયસીને સર્વોચ્ચ નેતા આયાતુલ્લા અલી ખામેનીના શિષ્ય માનવામાં આવતા હતા. રાયસી ઈરાન-ઈરાક યુદ્ધના અંતે 1988માં હજારો રાજકીય કેદીઓને સામૂહિક ફાંસી આપવામાં સામેલ હતો. તેમના નેતૃત્વ હેઠળ, ઈરાને શસ્ત્રો બનાવવા માટે જરૂરી સ્તરે યુરેનિયમને સમૃદ્ધ બનાવ્યું.
સંયુક્ત રાષ્ટ્રમાં વિશ્વને સંબોધતા પહેલા રાયસીએ એકવાર કુરાનને ચુંબન કર્યું હતું અને નેતાને બદલે ઉપદેશકની જેમ પોતાનું ભાષણ આપ્યું હતું. રાયસી 2017 માં રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી પ્રમાણમાં મધ્યમ નેતા હસન રુહાની સામે હારી ગયા હતા. આ પછી ખામેનીએ તેમને ઈરાનના ન્યાયતંત્રના વડા બનાવ્યા. પરંતુ તેઓ ચાર વર્ષ બાદ સત્તામાં આવ્યા હતા.
રાયસીને ચૂંટણીમાં લગભગ 62 ટકા વોટ મળ્યા હતા.
2021ની ચૂંટણીમાં તેમને પડકારી શકે તેવા ઉમેદવારોને અયોગ્ય ઠેરવ્યા બાદ ખમેનીની આગેવાની હેઠળની સમિતિએ રાયસી સરળતાથી પ્રમુખ તરીકે ચૂંટાયા હતા. આ ચૂંટણીમાં માત્ર 2 કરોડ 89 લાખ લોકોએ મતદાન કર્યું, જે ઈરાનના ઈતિહાસમાં અત્યાર સુધીનું સૌથી ઓછું મતદાન છે. આ ચૂંટણીમાં રાયસીને લગભગ 62 ટકા વોટ મળ્યા હતા.
રાજકીય કેદીઓને સામૂહિક ફાંસી આપવાના આરોપોને નકારી કાઢ્યા
ચૂંટણી જીત્યા પછી, જ્યારે રાયસીને એક પ્રેસ કોન્ફરન્સમાં ઈરાન-ઈરાક યુદ્ધ પછી 1988માં રાજકીય કેદીઓને સામૂહિક ફાંસી આપવા વિશે પૂછવામાં આવ્યું, ત્યારે તેમણે આ સંબંધિત આરોપોને સખત રીતે નકારી કાઢ્યા. આ સમયગાળા દરમિયાન, રાજકીય કેદીઓ, વિરોધીઓ અને અન્યોને ફાંસી આપવામાં આવી હતી. રાયસી એ સમિતિના સભ્ય હતા જેણે સામૂહિક ફાંસીની સજા ફટકારી હતી.
ટ્રમ્પના ખસી જવાને કારણે પરમાણુ સોદો નિષ્ફળ ગયો
રાયસી એવા સમયે રાષ્ટ્રપતિ બન્યા હતા જ્યારે તત્કાલીન અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પના હટી જવાને કારણે વિશ્વ શક્તિઓ અને રુહાની વચ્ચેનો પરમાણુ કરાર નિષ્ફળ ગયો હતો. ટ્રમ્પના આ પગલાને કારણે ઈરાન અને અમેરિકા વચ્ચે ફરી તણાવ ઉભો થયો છે. રાયસીએ કરારમાં ફરીથી જોડાવાની ઇચ્છા વ્યક્ત કરી હોવા છતાં, તેમના વહીવટીતંત્રે આંતરરાષ્ટ્રીય દેખરેખ ટાળવાનું ચાલુ રાખ્યું. તેમની સરકારના શરૂઆતના મહિનાઓમાં કરારને પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે વિયેનામાં વાટાઘાટો અટકી ગઈ હતી.
પ્રતિબંધો એ યુદ્ધ ચલાવવાની અમેરિકાની નવી રીત છે
રાયસીએ સપ્ટેમ્બર 2021માં સંયુક્ત રાષ્ટ્રમાં કહ્યું હતું કે, ‘પ્રતિબંધો લાદવા એ વિશ્વના દેશો સાથે યુદ્ધ કરવાનો અમેરિકાનો નવો રસ્તો છે.’ તેમણે કહ્યું, ‘મહત્તમ હેરાનગતિની નીતિ હજુ પણ ચાલુ છે. અમને જે અધિકાર છે તેના કરતાં વધુ અમે કંઈ માગતા નથી.’ 2022 માં હિજાબ ન પહેરવા બદલ અટકાયતમાં લેવામાં આવેલા મહસા અમીનીના મૃત્યુ પછી ઈરાનમાં મોટા પાયે દેખાવો થયા હતા.
રાયસીના કાર્યકાળ દરમિયાન 500 થી વધુ લોકોના મોત થયા હતા
રાયસીના કાર્યકાળ દરમિયાન, વિરોધીઓ પર એક મહિના સુધી ચાલેલા ક્રેકડાઉનના પરિણામે 500 થી વધુ લોકોના મોત અને 22,000 થી વધુ લોકોની અટકાયત કરવામાં આવી હતી. યુએનની તપાસ સમિતિએ પાછળથી શોધી કાઢ્યું હતું કે ઈરાની સત્તાવાળાઓ દ્વારા ‘શારીરિક હિંસા’ના પરિણામે અમીનીનું મૃત્યુ થયું હતું. આ પછી 2023માં ઈઝરાયેલ અને હમાસ વચ્ચે યુદ્ધ શરૂ થયું જેમાં ઈરાન સમર્થિત મિલિશિયાએ ઈઝરાયેલને નિશાન બનાવ્યું. ઈરાને પણ એપ્રિલમાં ઈઝરાયેલ પર અસાધારણ હુમલો કર્યો હતો, જેમાં સેંકડો ડ્રોન, ક્રુઝ મિસાઈલ અને બેલેસ્ટિક મિસાઈલો ફાયરિંગ કરી હતી. જો કે, ઇઝરાયેલ, અમેરિકા અને તેના સાથીઓએ આમાંથી મોટાભાગની મિસાઇલોને તોડી પાડી હતી.
રાયસીનો જન્મ પ્રોફેટ મુહમ્મદના વંશમાં થયો હતો
રાયસીનો જન્મ 14 ડિસેમ્બર, 1960 ના રોજ મશહાદમાં પ્રોફેટ મુહમ્મદના વંશજ પરિવારમાં થયો હતો અને તેની કાળી પાઘડીથી ઓળખાય છે. જ્યારે રાયસી પાંચ વર્ષનો હતો ત્યારે તેના પિતાનું અવસાન થયું હતું. તેણે શિયા પવિત્ર શહેર કૌમમાં એક સેમિનરીમાં હાજરી આપી અને બાદમાં પોતાને ઉચ્ચ કક્ષાના શિયા મૌલવી-આયતુલ્લાહ તરીકે વર્ણવ્યા. ઇમામ રેઝા ચેરિટેબલ સંસ્થા ચલાવવા માટે 2016 માં ખમેનીએ ઇરાનના ભૂતપૂર્વ એટર્ની જનરલ રાયસીની નિમણૂક કરી, જે ઇરાનમાં ઘણા વ્યવસાયોનું સંચાલન કરે છે.
પુષ્કળ અનુભવ ધરાવતો વિશ્વાસપાત્ર વ્યક્તિ – ખામેની
રાયસીને સંગઠનમાં નિયુક્ત કરતી વખતે, ખમેનીએ તેમને ‘અમાપ અનુભવ ધરાવતો વિશ્વાસપાત્ર વ્યક્તિ’ ગણાવ્યો હતો. આ પછી જ વિશ્લેષકોએ અનુમાન લગાવ્યું હતું કે ખમેનેઈ ઈરાનના ત્રીજા સર્વોચ્ચ નેતા માટે સંભવિત ઉમેદવાર તરીકે રાઈસીને તૈયાર કરી રહ્યા હતા. ઈરાનના સર્વોચ્ચ નેતા શિયા મૌલવી છે જે તમામ સરકારી બાબતોના અંતિમ નિર્ણયો લે છે અને દેશના કમાન્ડર-ઈન-ચીફ તરીકે સેવા આપે છે.
