અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ દ્વારા તાજેતરમાં આપવામાં આવેલી ટેરિફ ધમકીઓ વચ્ચે, ઈરાનના સુપ્રીમ લીડર આયાતુલ્લાહ અલી ખામેનીએ ભારત જેવા આર્થિક કેન્દ્રો સાથે વેપાર સંબંધો મજબૂત કરવાની ઇચ્છા વ્યક્ત કરી છે. ભારત ઉપરાંત તેમણે ચીન અને રશિયાનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો. મંગળવારે એક નિવેદનમાં, ખામેનીએ કહ્યું કે ઈરાને પડોશી દેશોને પ્રાથમિકતા આપવી જોઈએ, વેપાર સંબંધોનો વિસ્તાર કરવો જોઈએ અને ભારત જેવા દેશો સાથે આર્થિક સહયોગને પ્રોત્સાહન આપવું જોઈએ. આ નિવેદન એવા સમયે આવ્યું છે જ્યારે ટ્રમ્પે વૈશ્વિક વેપાર પર કડક ટેરિફ લાદવાની જાહેરાત કરી છે, જોકે આને 90 દિવસ માટે મુલતવી રાખવામાં આવ્યા છે.
ખામેનીનું નિવેદન અને ભારતનું મહત્વ
“આપણે પડોશી દેશોને પ્રાથમિકતા આપીને વેપાર સંબંધોનો વિસ્તાર કરવો જોઈએ. ચીન, રશિયા અને ભારત જેવા એશિયન આર્થિક કેન્દ્રો સાથે આર્થિક સંબંધોને સરળ બનાવવા જોઈએ,” ઈરાનના સર્વોચ્ચ નેતાએ તેમના સત્તાવાર X હેન્ડલ પર લખ્યું. ખામેનીના આ નિવેદનને ટ્રમ્પની ટેરિફ નીતિઓના જવાબમાં એક વ્યૂહાત્મક પગલા તરીકે જોવામાં આવી રહ્યું છે. ભારતને એશિયામાં એક ઉભરતું આર્થિક કેન્દ્ર માનવામાં આવે છે. આવી સ્થિતિમાં, ભારત ઈરાન માટે એક મહત્વપૂર્ણ વેપાર ભાગીદાર બની શકે છે.
ટ્રમ્પે તાજેતરમાં જ તેમની “લિબરેશન ડે” ટેરિફ નીતિની જાહેરાત કરી હતી, જેમાં ઘણા દેશો પર ભારે ટેરિફ લાદવાની હાકલ કરવામાં આવી હતી. જોકે, વૈશ્વિક સ્તરે ચિંતાઓને પગલે, તેમણે આ ટેરિફ 90 દિવસ માટે મુલતવી રાખ્યા છે. ખાસ કરીને, ચીન પર ૧૪૫% સુધીના ટેરિફ લાદવામાં આવ્યા છે, જેના જવાબમાં ચીને પણ અમેરિકન માલ પર ૧૨૫% ટેરિફ લાદ્યો છે. આ વેપાર યુદ્ધે વૈશ્વિક અર્થતંત્રમાં અનિશ્ચિતતા ઊભી કરી છે, અને ઈરાન જેવા દેશો હવે વૈકલ્પિક વેપાર ભાગીદારો શોધી રહ્યા છે.
ઈરાન અને ભારત પહેલાથી જ મજબૂત વેપાર અને રાજદ્વારી સંબંધો ધરાવે છે. ભારત તેલ અને ગેસના ક્ષેત્રમાં ઈરાનનો મુખ્ય ભાગીદાર રહ્યો છે. ખામેનીના નિવેદન બાદ, એવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે કે બંને દેશો વચ્ચે વેપાર અને રોકાણ માટે નવી તકો ખુલી શકે છે. આ ઉપરાંત, એવા પણ અહેવાલ છે કે ઈરાનના વિદેશ મંત્રી અબ્બાસ અરાઘચી ટૂંક સમયમાં ભારતની મુલાકાત લેશે, જે દ્વિપક્ષીય સંબંધોને વધુ મજબૂત બનાવી શકે છે.
ચાબહાર બંદર ઈરાનના દક્ષિણ-પૂર્વ કિનારે આવેલું છે. તે ભારત અને ઈરાન વચ્ચે આર્થિક સહયોગનું એક મહત્વપૂર્ણ પ્રતીક છે. ભારતે આ બંદરના વિકાસમાં નોંધપાત્ર રોકાણ કર્યું છે, જેને મધ્ય એશિયા અને અફઘાનિસ્તાન સુધી વેપાર પહોંચ માટે એક વ્યૂહાત્મક કોરિડોર તરીકે જોવામાં આવે છે. ચાબહાર બંદર ભારતને પાકિસ્તાનમાંથી પસાર થયા વિના અફઘાનિસ્તાન સુધી પહોંચવાની સુવિધા આપે છે એટલું જ નહીં, પરંતુ વૈશ્વિક વેપારમાં ઈરાન માટે એક મહત્વપૂર્ણ કેન્દ્ર પણ બની શકે છે. ખામેનીના તાજેતરના નિવેદન બાદ, ચાબહાર બંદર દ્વારા બંને દેશો વચ્ચે વેપાર અને માળખાગત સહયોગને વધુ વેગ મળશે તેવી અપેક્ષા છે.
ઈરાન લાંબા સમયથી યુએસ પ્રતિબંધોનો સામનો કરી રહ્યું છે, જેણે તેના અર્થતંત્રને ગંભીર અસર કરી છે. ટ્રમ્પના પહેલા કાર્યકાળ દરમિયાન 2018 માં અમેરિકાએ ઈરાન સાથેના પરમાણુ કરારમાંથી ખસી ગયા પછી પરિસ્થિતિ વધુ જટિલ બની ગઈ. હાલમાં, ઈરાન તેની અર્થવ્યવસ્થાને સ્થિર કરવા માટે નવા વેપારી ભાગીદારો શોધી રહ્યું છે. ખામેનીનું ભારત, ચીન અને રશિયા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું આ દિશામાં એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે.
ભારત વિશ્વની સૌથી ઝડપથી વિકસતી અર્થવ્યવસ્થા છે. ભારત વૈશ્વિક વેપારમાં પોતાનું સ્થાન મજબૂત કરી રહ્યું છે. ઈરાન સાથે વેપાર સંબંધોને પ્રોત્સાહન આપવું ભારત માટે પણ ફાયદાકારક સાબિત થઈ શકે છે, ખાસ કરીને ઊર્જા અને માળખાગત સુવિધાઓના ક્ષેત્રોમાં. ઉપરાંત, ભારતની તટસ્થ રાજદ્વારી નીતિ તેને ઈરાન જેવા દેશો સાથે સહયોગ કરવા માટે એક અનુકૂળ પ્લેટફોર્મ પૂરું પાડે છે.
