Congress History: તે વર્ષ હતું 1977 અને દેશમાં ઈમરજન્સી લાગુ થયા બાદ પહેલીવાર લોકસભાની ચૂંટણી થઈ રહી હતી. સ્વતંત્ર ભારતના ઈતિહાસમાં પહેલીવાર કોંગ્રેસ પાર્ટી સત્તા પરથી હટાવવાની હતી અને દેશના પ્રથમ બિન-કોંગ્રેસી વડાપ્રધાન શપથ લેવાના હતા.
ઈન્દિરા ગાંધીના ઈમરજન્સીના નિર્ણય સામે આખો દેશ એક થયો અને આ ચૂંટણીમાં જનતા પાર્ટીએ કોંગ્રેસને હરાવ્યો. કોંગ્રેસ વિરોધી લહેરમાં પાર્ટીના ઘણા વરિષ્ઠ નેતાઓને હારનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. પરંતુ સરકારની બાગડોર સંભાળતા ગાંધી પરિવારના બે સભ્યોએ પણ આ ચૂંટણીમાં પોતાની બેઠક ગુમાવી હતી. એક દેશના તત્કાલીન વડાપ્રધાન ઈન્દિરા ગાંધી અને બીજા તેમના પુત્ર સંજય ગાંધી હતા. કોંગ્રેસનો ગઢ ગણાતી ઉત્તર પ્રદેશની રાયબરેલી અને અમેઠી લોકસભા સીટો પર પહેલીવાર કોંગ્રેસનો પરાજય થયો છે. 1977ની ચૂંટણીમાં ઈન્દિરા અને સંજયને હારનો સામનો કરવો પડ્યો હોવા છતાં બંનેએ હાર સ્વીકારી ન હતી.
રાયબરેલી લોકસભા ચૂંટણી 1977ના પરિણામો
ઉમેદવાર કુલ મત મત ટકાવારી પક્ષ
રાજનારાયણ 177719 51.9% જનતા પાર્ટી
ઈન્દિરા ગાંધી 122517 35.7% કોંગ્રેસ
અમેઠી લોકસભા ચૂંટણી 1977ના પરિણામો
ઉમેદવાર કુલ મત મત ટકાવારી પક્ષ
રવિન્દ્ર પ્રતાપ સિંહ 176410 58.3% ભારતીય લોકદળ
સંજય ગાંધી 100566 33.2% કોંગ્રેસ
કોંગ્રેસે ત્રણ વર્ષમાં પોતાનો ગઢ પાછો ખેંચી લીધો હતો.
24 માર્ચ 1977… જ્યારે સ્વતંત્ર ભારતમાં બિન-કોંગ્રેસી પક્ષની સરકાર રચાઈ. રસપ્રદ વાત એ છે કે કોંગ્રેસમાં રહીને બે વખત ખુરશી ન મેળવનાર મોરારજી દેસાઈ દેશના પ્રથમ બિનકોંગ્રેસી વડાપ્રધાન તરીકે ચૂંટાયા હતા. દેસાઈ 28 જુલાઈ 1979 સુધી જનતા પાર્ટીની સરકારમાં વડાપ્રધાન રહ્યા, ત્યારબાદ જનતા પાર્ટીના ચૌધરી ચરણ સિંહ 28 જુલાઈ 1979 થી 14 જાન્યુઆરી 1980 સુધી પીએમ રહ્યા. 1980માં ફરી એકવાર લોકસભાની ચૂંટણી યોજાઈ, માત્ર ત્રણ વર્ષ જ થયા હતા અને કોંગ્રેસે ફરી એકવાર સત્તામાં જોરદાર વાપસી કરી. કોંગ્રેસ, જે 1977ની ચૂંટણીમાં 154 બેઠકો પર ઘટી હતી, તેણે ત્રણ વર્ષમાં 353 બેઠકો પર જીત બમણી કરી અને ફરીથી સરકાર બનાવી. આટલું જ નહીં, કોંગ્રેસ પાર્ટીએ 1980ની ચૂંટણીમાં અમેઠી અને રાયબરેલી બેઠકો પર ફરીથી કબજો જમાવ્યો હતો.
હાર છતાં ઈન્દિરા અને સંજયે આશા ગુમાવી ન હતી
1977ની લોકસભા ચૂંટણીમાં ભલે ઈન્દિરા ગાંધી અને સંજય ગાંધીને રાયબરેલી અને અમેઠીના લોકોએ નકારી કાઢ્યા, પરંતુ બંનેએ દિલથી હાર સ્વીકારી નહીં. દુનિયા ઈન્દિરાને આઈરીશ લેડી તરીકે ઓળખતી હતી. દરેક વ્યક્તિ તેના અડગ નિર્ણય અને નિર્ભયતાથી વાકેફ છે. તેણી વારંવાર સંદેશો આપતી હતી કે કોઈ તેને ડરાવી શકશે નહીં કે તેને વાળશે નહીં. આ જ કારણ હતું કે 1977માં રાયબરેલીથી હાર્યા છતાં તે ફરી એકવાર 1980ની લોકસભા ચૂંટણીમાં આ બેઠક પરથી ચૂંટણી લડવા ગઈ હતી. તેણે રાયબરેલી સીટ જીતીને જનતા પાર્ટી પાસેથી બદલો લીધો અને કહ્યું કે તે ડરતી નથી.
ઉમેદવાર કુલ મત મત ટકાવારી પક્ષ
ઈન્દિરા ગાંધી 223903 56.5% કોંગ્રેસ (I)
રાજમાતા વિજયા રાજે સિંધિયા 50249 12.7% જનતા પાર્ટી
તેમણે જનતા પાર્ટીના ઉમેદવાર રાજમાતા વિજયા રાજે સિંધિયાને એક લાખ 73 હજારથી વધુ મતોથી હરાવ્યા હતા. જો કે, 1980ની ચૂંટણીમાં ઈન્દિરાએ તેલંગાણા (તત્કાલીન આંધ્ર પ્રદેશ)ની મેડક બેઠક પરથી પણ ચૂંટણી લડી હતી. રાયબરેલીમાં જનતા પાર્ટીથી બદલો લેતા તેમણે આ બેઠક છોડી અને મેડક બેઠક પસંદ કરી. આ પછી રાયબરેલી સીટ પર પેટાચૂંટણી યોજાઈ હતી, જેમાં કોંગ્રેસના અરુણ નેહરુએ જનેશ્વર મિશ્રાને હરાવ્યા હતા. આ પછી, રાયબરેલીમાં ગાંધી પરિવારનો કોઈ સભ્ય ફરીથી હાર્યો ન હતો, જો કે 1996 અને 1998ની લોકસભા ચૂંટણીમાં ભાજપના અશોક સિંહે કોંગ્રેસને આ બેઠક પર હારનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. ઈન્દિરાના પુત્રવધૂ સોનિયા ગાંધી 2004થી અત્યાર સુધી આ સીટ પર સાંસદ હતા, આ વખતે તેઓ આ સીટ છોડીને રાજસ્થાનથી રાજ્યસભાના સાંસદ બન્યા હતા.
સંજય ગાંધીએ પણ અમેઠીની બેઠક ફરીથી કબજે કરી.
ઈંદિરા ગાંધીના પુત્ર સંજય ગાંધી પણ એવા નેતાઓમાં નહોતા જેમણે હાર સરળતાથી સ્વીકારી લીધી હતી, તેમ છતાં અમેઠીના લોકોએ તેમને ઈમરજન્સી પછી યોજાયેલી ચૂંટણીમાં જડબાતોડ જવાબ આપ્યો હતો, પરંતુ સંજયે અમેઠીમાં ત્રણ વર્ષ કામ કર્યું અને ત્યાંથી ફરી પાછા ફર્યા. ચૂંટણી લડવા પહોંચી ગયા. અને તેમણે અમેઠી બેઠક પર ફરીથી કોંગ્રેસનો ઝંડો ફરકાવ્યો.
ઉમેદવાર કુલ મત મત ટકાવારી પક્ષ
સંજય ગાંધી 186990 57.11% કોંગ્રેસ
રવિન્દ્ર પ્રતાપ સિંહ 58445 17.85% જનતા પાર્ટી
રાહુલ ગાંધીએ તેમના કાકા અને દાદી પાસેથી પાઠ કેમ ન લીધો?
રાહુલ ગાંધી કદાચ તેમના કાકા સંજય ગાંધી અને દાદી ઈન્દિરા ગાંધી પાસેથી કંઈ શીખ્યા નથી, એટલે જ અમેઠી બેઠક છોડીને તેમણે તેમના વિરોધીઓને તેમને ભાગેડુ અને કાયર સાબિત કરવાની તક આપી. શું રાહુલ ગાંધી ખરેખર અમેઠીમાં હારથી ડરતા હતા, તેથી જ તેઓ સુરક્ષિત બેઠક ગણાતી રાયબરેલીથી ચૂંટણી લડવા આવ્યા છે? આવા પ્રશ્નો ઉભા થવાના જ છે, કારણ કે કોંગ્રેસ પાર્ટીના ઈતિહાસમાં પહેલીવાર એવું બન્યું છે કે ગાંધી પરિવારનો કોઈ સભ્ય કોઈ બેઠક પરથી ચૂંટણી હારી ગયો હોય અને આગામી ચૂંટણીમાં તે તે બેઠક છોડીને ચૂંટણી લડે. બીજે ક્યાંક.