નાનાભાઈ ભટ્ટ દ્વારા સ્થાપિત દેશની પ્રથમ ગ્રામ વિદ્યાપીઠ સંસ્થાએ વર્ષ 1980માં હરિયાળી ક્રાંતિ અંતર્ગત દેશને લોક-1 ઘઉંની અમૂલ્ય ભેટ આપી હતી. સ્વ-ધિરાણવાળી લોક ભારતી ગ્રામ વિદ્યાપીઠે ઘઉંની વિવિધ જાતો પર 44 વર્ષના સંશોધન બાદ ઉચ્ચ ઉત્પાદકતા નહીં પરંતુ ગુણવત્તાવાળી લોક-79 ઘઉંની જાત વિકસાવી છે, જેને સરકાર દ્વારા પણ મંજૂરી આપવામાં આવી છે.
લોકભારતી ગ્રામ વિદ્યાપીઠની સ્થાપના ગામડાઓના ટકાઉ વિકાસ માટે કરવામાં આવી હતી જેનો એક જ ઉદ્દેશ્ય છે. ગામ સમૃધ્ધ હશે તો દેશ સમૃદ્ધ થશે, આ ઉદ્દેશ્ય સાથે આ સંસ્થા આજે 1953થી કાર્યરત છે. આ સંસ્થા ખાસ વિઝન સાથે કામ કરી રહી છે જેથી ગ્રામ્ય વિસ્તારના લોકોને તેમના પોતાના વિસ્તારમાં ખેતી, વ્યવસાય અને વ્યવસાયિક રોજગાર મળી રહે અને લોકો શહેરો તરફ ન દોડે. આ સંસ્થાના મોટાભાગના અભ્યાસક્રમો કૃષિ, બાગાયત અને પશુપાલન પર આધારિત છે.
વિદ્યાર્થીઓ સમૃદ્ધ ભારતના નિર્માણ તરફ આગળ વધી રહ્યા છે
આવા અભ્યાસક્રમો હેઠળ અભ્યાસ કરીને વિદ્યાર્થીઓ સમૃદ્ધ ભારતના નિર્માણ તરફ આગળ વધી રહ્યા છે. શિક્ષણ, સંશોધન અને વિસ્તરણ ક્ષેત્રે દેશની એકમાત્ર સ્વનિર્ભર સંસ્થાએ એવા સમયે જ્યારે અહીંના કરોડો લોકોને ઘઉં અને બાજરી જેવા અનાજની જરૂર હતી, જે વિદેશથી આયાત કરવી પડતી હતી ત્યારે લોક-1 ઘઉંની ભેટ આપી હતી.
આ ઘઉંનું મોટા પાયે ઉત્પાદન દેશમાં 1980માં હરિયાળી ક્રાંતિ હેઠળ ખેડૂતોની આવકમાં વધારા સાથે શરૂ થયું હતું અને આજે 44 વર્ષ પછી પણ લોક-1 ઘઉંના ઉત્પાદનની દ્રષ્ટિએ ઉત્તમ શ્રેણી છે. આજે આ લોક-1 ઘઉંનું વાવેતર દેશના 16 રાજ્યોમાં 35 લાખ હેક્ટરમાં થઈ રહ્યું છે.
આ સંસ્થાના કૃષિ વૈજ્ઞાનિકોએ સમયાંતરે ઘઉંની ઘણી જાતોનું સંવર્ધન અને વિકાસ કર્યો છે, જેમાં Loc-1 થી Loc-86 સુધીની જાતોનું અત્યાર સુધી સંશોધન કરવામાં આવ્યું છે. આ સંસ્થા વિદેશની ઘણી કૃષિ યુનિવર્સિટીઓ સાથે સંકળાયેલી છે, જેથી ત્યાં ઘઉંની જાતોનું આદાન-પ્રદાન કરી શકાય અને ઘઉંની જાતોનું અહીં સંશોધન કરી વિવિધ જાતો વિકસાવી શકાય.
ઘઉંની વિવિધતા વિકસાવવામાં 11 વર્ષ જેટલો સમય લાગે છે. તેથી, કૃષિ વૈજ્ઞાનિકો ધીરજપૂર્વક ઘઉંની નવી જાતોનું સંશોધન અને વિકાસ કરી રહ્યા છે. ત્યારબાદ 44 વર્ષ બાદ આ સંસ્થાના કૃષિ વૈજ્ઞાનિકોએ ઘઉંની લોક-79 જાત વિકસાવવામાં સફળતા મેળવી છે.
અહીંના કૃષિ વૈજ્ઞાનિકોએ અગાઉ સંશોધન કરાયેલ Loc-45 અને Loc-62નું સંવર્ધન કરીને Loc-79 વિકસાવવામાં સફળતા મેળવી છે. લોક-79 ઘઉં ઉચ્ચ ઉત્પાદકતા પર નહીં પરંતુ ગુણવત્તા પર આધારિત સંશોધન છે. 12.9% પ્રોટીન, 44.4% આયર્ન અને 42.35% ઝીંક ધરાવતું આ ઘઉં આવશ્યક પોષક તત્વોથી ભરપૂર છે, જે ભવિષ્યમાં કુપોષણ ઘટાડવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવશે.
