ધારો કે તમે તમારી કારમાં ક્યાંક જઈ રહ્યા છો, તો અચાનક કારનું ઈંધણ ખતમ થઈ જાય તો શું થશે? દેખીતી રીતે, ગાડી ત્યાં જ રોકાઈ જશે. તેવી જ રીતે, જો વિમાનમાં બળતણ ખતમ થઈ જાય, તો તે જમીન પર તૂટી પડશે, પરંતુ જો સમુદ્રની વચ્ચે જહાજમાં બળતણ ખતમ થઈ જાય તો શું થશે? તમે વિચારી રહ્યા હશો કે પાણીમાં રહેલું વહાણ પણ ડૂબી જશે. જોકે, આવું નથી.
પાણીના જહાજને એવી રીતે ડિઝાઇન કરવામાં આવે છે કે બળતણ ખતમ થઈ જાય ત્યારે પણ તે પાણી પર તરતું રહે છે, પરંતુ આ એટલું સરળ નથી જેટલું લાગે છે. આજે આપણે આ સરળ પણ મુશ્કેલ પ્રશ્નનો જવાબ જાણીશું અને તમને પાણીના જહાજો પાછળ છુપાયેલા વિજ્ઞાન વિશે પણ જણાવીશું.
મુસાફરી અને માલસામાનના પરિવહન માટે જળ જહાજોનો ઉપયોગ થાય છે.
તમે તમારા જીવનમાં ક્યારેક હવાઈ મુસાફરી કરી હશે, પરંતુ એવા બહુ ઓછા લોકો હશે જે વહાણમાં બેઠા હશે. પાણીના જહાજોનો ઉપયોગ ફક્ત લાંબી મુસાફરી માટે જ થતો નથી, પરંતુ તેનો ઉપયોગ મોટા પ્રમાણમાં માલસામાનના પરિવહન માટે પણ થાય છે. જો તમે આંકડાઓ પર નજર નાખો તો, વિશ્વનો 90 ટકા વેપાર ફક્ત શિપિંગ દ્વારા થાય છે. આ વ્યવસાય કરવાની જૂની રીત છે.
આ સિદ્ધાંત પર જહાજો બનાવવામાં આવે છે
હવે આપણે આપણા પ્રશ્ન પર આવીએ. વાસ્તવમાં, જળ જહાજો આર્કિમિડીઝના સિદ્ધાંતને ધ્યાનમાં રાખીને ડિઝાઇન કરવામાં આવે છે. આ મુજબ, પાણીમાં ડૂબેલી વસ્તુ પર લાગુ પડતું ઉપરનું બળ તે વસ્તુ દ્વારા વિસ્થાપિત પાણીના વજન જેટલું હોય છે. જોકે, પાણીના જહાજો એવી રીતે ડિઝાઇન કરવામાં આવે છે કે તેમની ઘનતા પાણી કરતા ઘણી ઓછી થઈ જાય છે અને તેઓ તરતા રહે છે. સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો, વહાણનું વજન તેના દ્વારા વિસ્થાપિત પાણીના વજન કરતા ઓછું હોય છે, જેના કારણે તે ક્યારેય ડૂબતું નથી અને પાણી પર તરતું રહે છે.
વહાણ ક્યારે ડૂબી જાય છે?
જ્યારે સમુદ્રમાં બળતણ ખતમ થઈ જાય છે, ત્યારે જહાજો પાણી પર સ્થિર થઈ જાય છે અને મોજાઓ સાથે અહીં-ત્યાં ફરવા લાગે છે, પરંતુ તેઓ ડૂબતા નથી. જોકે, વહાણમાં પાણી પણ ટપકતું હોય છે, જેને દૂર કરવા માટે પંપનો ઉપયોગ કરવો પડે છે. જો બળતણ ખતમ થઈ જાય ત્યારે આ પંપ પણ બંધ થઈ જાય, તો થોડા સમય પછી, તેમાં એટલું પાણી ભરાઈ જશે કે જહાજ ડૂબી જવાની સ્થિતિમાં આવી જશે.
