ગુજરાતની પ્રાચીન ધરોહરનું મહત્વનું સ્થળ લોથલ એક મોટા પરિવર્તનનું સાક્ષી બનવા જઈ રહ્યું છે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વમાં કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળે ગુજરાતના લોથલ ખાતે નેશનલ મેરીટાઇમ હેરિટેજ કોમ્પ્લેક્સ (NMHC)ના વિકાસને મંજૂરી આપી છે.
ઉલ્લેખનીય છે કે, નેશનલ મેરીટાઇમ હેરિટેજ કોમ્પ્લેક્સનો શિલાન્યાસ માર્ચ 2019માં કરવામાં આવ્યો હતો, જે વિશ્વનું સૌથી મોટું મેરીટાઇમ કોમ્પ્લેક્સ બનવા જઈ રહ્યું છે. આ સમગ્ર પ્રોજેક્ટ બે તબક્કામાં પૂર્ણ થશે.
દરેક તબક્કો મુલાકાતીઓના અનુભવ અને શૈક્ષણિક પ્રભાવને વધારવા માટે રચાયેલ છે. બંદરો, શિપિંગ અને જળમાર્ગ મંત્રાલય દ્વારા સંચાલિત, આ પહેલનો હેતુ ભારતના 4,500 વર્ષ જૂના દરિયાઈ વારસાને સન્માનિત કરવાનો અને તેને લોકો સમક્ષ પ્રદર્શિત કરવાનો છે.
સ્ટેજ 1A
NMHCનું સ્ટેજ 1A હાલમાં પ્રગતિમાં છે, જેમાં 60% થી વધુ કામ પૂર્ણ થયું છે. આ તબક્કા હેઠળ, NMHC મ્યુઝિયમનું નિર્માણ કરવામાં આવશે, જેમાં 6 ગેલેરીઓનો સમાવેશ કરવામાં આવશે. આ મ્યુઝિયમ ભારતીય નેવી અને કોસ્ટ ગાર્ડસમેનને સમર્પિત કરવામાં આવશે અને તે દેશનું સૌથી મોટું મ્યુઝિયમ હોવાની અપેક્ષા છે.
INS નિશંક, સી હેરિયર એરક્રાફ્ટ અને UH3 હેલિકોપ્ટર જેવા નૌકાદળના યુદ્ધ જહાજોને ગેલેરીમાં પ્રદર્શિત કરવામાં આવશે. વધુમાં, સ્ટેજ 1A માં પ્રાચીન લોથલ ટાઉનશીપનું મોડેલ, એક ખુલ્લી જળચર ગેલેરી અને જેટી વોકવેનો સમાવેશ થશે.
આ તબક્કા હેઠળનું કામ ₹1,238.05 કરોડના અંદાજિત ખર્ચે વર્ષ 2025માં પૂર્ણ કરવાનું આયોજન છે. તે મુખ્ય બંદરો મંત્રાલય, સંરક્ષણ મંત્રાલય અને સંસ્કૃતિ મંત્રાલયના યોગદાનથી ભંડોળ પૂરું પાડવામાં આવે છે.
સ્ટેજ 1B
સ્ટેજ 1Bમાં, NMHC મ્યુઝિયમ તેમજ લાઇટહાઉસ મ્યુઝિયમમાં વધુ આઠ ગેલેરીઓ બનાવવામાં આવશે. લાઇટહાઉસ મ્યુઝિયમ વિશ્વનું સૌથી ઊંચું મ્યુઝિયમ બનવાનું આયોજન છે. તેમાં ગાર્ડન કોમ્પ્લેક્સનો પણ સમાવેશ થાય છે, જેમાં લગભગ 1,500 વાહનો માટે પાર્કિંગ, ફૂડ હોલ અને મેડિકલ સેન્ટર હશે. આ લાઇટહાઉસ મ્યુઝિયમનો અંદાજિત ખર્ચ ₹266.11 કરોડ છે, જે ડિરેક્ટોરેટ જનરલ ઑફ લાઇટહાઉસ એન્ડ લાઇટશિપ્સ (DGLL) દ્વારા ભંડોળ પૂરું પાડવામાં આવશે.
પ્રોજેક્ટ માટે પ્લાન બનાવ્યો
કેબિનેટે વ્યૂહાત્મક યોજના બનાવીને NMHC પ્રોજેક્ટના આગળના તબક્કાને લાગુ કરવા માટે પ્રારંભિક મંજૂરી આપી છે. આ તબક્કાઓને સ્વૈચ્છિક દાન દ્વારા ભંડોળ પૂરું પાડવામાં આવશે, અને તેમની પ્રગતિ પર્યાપ્ત ભંડોળ એકત્ર કરવા પર નિર્ભર રહેશે. આ તબક્કાઓની કામગીરીનું સંચાલન બંદરો, શિપિંગ અને જળમાર્ગ મંત્રીની અધ્યક્ષતામાં એક વિશેષ સોસાયટી દ્વારા કરવામાં આવશે.
NMHCના વિકાસથી 15 હજાર પ્રત્યક્ષ અને 7 હજાર પરોક્ષ રોજગારીની તકો ઊભી થશે. આર્થિક વૃદ્ધિને આગળ વધારવાની સાથે, તે સ્થાનિક સમુદાયો, પ્રવાસીઓ, સંશોધકો, શિક્ષણવિદો, સરકારી સંસ્થાઓ, શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ, સાંસ્કૃતિક સંસ્થાઓ, પર્યાવરણીય જૂથો અને વ્યવસાયોને લાભ કરશે. લોથલ ખાતે નેશનલ મેરીટાઇમ હેરિટેજ કોમ્પ્લેક્સ (NMHC) એ ભારતના મેરીટાઇમ હેરિટેજના સન્માન અને સંરક્ષણ માટે સીમાચિહ્નરૂપ પ્રોજેક્ટ છે.
