ચંદ્રયાન-3 એ ચંદ્ર પર પાણી અને બરફની શોધમાં એક મહત્વપૂર્ણ સીમાચિહ્ન હાંસલ કર્યું છે. ચંદ્ર સપાટી થર્મલ ભૌતિકશાસ્ત્ર પ્રયોગ (ChaSTE) એ પાણી અને બરફની શોધમાં એક મહત્વપૂર્ણ પગલું ભર્યું છે. વિક્રમ લેન્ડર દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા આ પ્રયોગે ઉચ્ચ અક્ષાંશ ચંદ્ર માટી (રેગોલિથ) માંથી અસાધારણ ઇન-સીટુ તાપમાન માપન પૂરું પાડ્યું છે, જેનાથી ચંદ્રના થર્મલ વાતાવરણ તેમજ પાણી અને બરફના થાપણોની શક્યતા અંગે આશાઓ ઉભી થઈ છે.
ઈસરોની ભૌતિક સંશોધન પ્રયોગશાળા (PRL) ના કે દુર્ગા પ્રસાદે જણાવ્યું હતું કે, “પાણી અને બરફની શોધ એ ચંદ્ર પર માનવ જીવનની શક્યતા અને વધુ સંશોધન તરફ એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે. ચંદ્રનું તાપમાન માત્ર પાણી અને બરફની હાજરી નક્કી કરતું નથી, પરંતુ અન્ય વૈજ્ઞાનિક અને સંશોધન પાસાઓને પણ અસર કરે છે.”
ચંદ્રયાન-૩ મિશનમાંથી મળેલી નવી માહિતી નેચર કોમ્યુનિકેશન્સ અર્થ એન્ડ એન્વાયર્નમેન્ટ જર્નલમાં પ્રકાશિત થઈ છે. ChaSTE એ ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પ્રદેશમાં 355 K (82°C) જેટલું ઊંચું તાપમાન માપ્યું, જે અપેક્ષિત 330 K કરતા 25 K વધારે હતું. વૈજ્ઞાનિકો માને છે કે આ વધારો લેન્ડરના સ્થાન 6° ના સ્થાનિક ઢાળ પર, સૂર્ય તરફ ઝુકાવને કારણે થયો હતો.
ChaSTE દ્વારા કરવામાં આવેલા અવલોકનોના આધારે, ટીમ કહે છે કે 14° થી વધુ ઢોળાવ ધરાવતા મોટા ધ્રુવીય પ્રદેશોમાં પાણી અને બરફનો સ્થિર ભંડાર હોવાની શક્યતા હોઈ શકે છે. આ વિસ્તારો ઓછા સૌર કિરણોત્સર્ગ મેળવે છે અને તેથી તાપમાન ઓછું જાળવી રાખે છે, જે તેમને ભવિષ્યમાં ચાંદીના સંશોધન અને સંભવિત માનવ જીવન માટે વધુ યોગ્ય બનાવે છે.
ઘણા દેશોની અવકાશ એજન્સીઓ ચંદ્ર પર પાણીની શોધ અને તેના સંભવિત ઉપયોગ પર નજર રાખી રહી છે. ચંદ્રયાન-૩ ના ChaSTE પરિણામો ભવિષ્યના ચંદ્ર મિશન અને ટકાઉ માનવ જીવનની સંભાવનાઓને આકાર આપવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી શકે છે. આ ડેટાનું વધુ વિશ્લેષણ કરવામાં આવશે અને આગામી સંશોધન પ્રકાશિત થવાની અપેક્ષા છે.
